Alerji Testi Nasıl Yapılır?

Test Öncesi Hazırlık: En Sık Sorulan Detaylar

İlaç Kesimi & Yasaklı Maddeler

Doğru sonuç almak için antihistaminik ve bazı diğer ilaçların kesilme süresine dikkat edilmelidir. İkinci‑üçüncü nesil antihistaminikler (loratadin, cetirizin, feksofenadin) testten 7 gün önce bırakılmalıdır (aaaai.org, ACAAI Patient). Birinci nesil bileşikler (difenhidramin, klorfeniramin) için 48 saat yeterlidir (aaaai.org). Hidroksizin 10 gün, doksepin ise 2 hafta ara gerektirir (ACAAI Patient). Yüksek doz sistemik kortikosteroid kullanımı cilt reaksiyonlarını baskılayabilir; uzman onayı olmadan kesilmemelidir, ancak ≥10 mg/gün prednizolon test duyarlılığını azaltabilir (aaoallergy.org, aaaai.org). Lökotrien antagonistleri ve inhalasyon/ nazal steroidler prick testini anlamlı etkilemez (Batı Colorado Alerji ve Astım Merkezi).
 

Aç / Tok Durumu

Alerji kan testleri (Total IgE, spesifik IgE) için açlık gerekmez; normal beslenme sürdürülür (Wyndly). Cilt testleri (prick, patch) de aç‑tok farkı göstermediği için kahvaltı yapmak serbesttir; ancak ağır yağlı öğünler vazovagal reaksiyon riskini artırabileceğinden hafif beslenme önerilir (SELF).
 

Diğer Faktörler

• Kafein: Histamin düzeyini modüle edebilir; test sabahı kahve/enerji içeceği tüketmeyin (Wyndly).
• Sigara: Aktif içicilerde total IgE yüksek seyreder ve yalancı pozitif ihtimali artar (PMC).
• Egzersiz: Şiddetli fiziksel aktivite mast hücrelerini aktive edebilir; testten 3 saat önce ve sonra yorucu spor kaçınılmalıdır (West Hills Alergy & Asthma Associates, aaoallergy.org).
• Kozmetik/ losyon: Test bölgesine krem, parfüm veya güneş koruyucu sürülmemelidir; cilt yüzeyi temiz olmalıdır (West Hills Alergy & Asthma Associates).
• Topikal steroid & fototerapi: Patch testinden önce uygulama alanına 3–7 gün topikal steroid sürülmemeli, güneşlenme/fototerapi yapılmamalıdır (DermNet®, aaaai.org).

Özel Durumlar

• Hamilelik: Penisilin deri testi ve kontrollü oral provokasyon gerekli olduğunda uzman gözetiminde güvenle uygulanabilir; anafilaksi oranı düşüktür (PMC).
• Emzirme: Anne test olabilir; ancak 6 ay altı bebeklerde cilt testlerinin duyarlılığı düşük olduğundan sonuçlar sınırlı yorumlanır (Çocuk Hastanesi).
   

Kaynaklar örnekleri: AAAAI Ask‑the‑Expert, ACAAI hasta bilgilendirme sayfası, DermNet NZ, MedlinePlus, Cleveland Clinic, PubMed Central makaleleri

Testin Uygulanışı: Adım Adım Süreç

1. Kayıt ve Bilgilendirilmiş Onam

Hasta, alerji testi nasıl yapılır sorusuna yanıt ararken ilk adımda ayrıntılı tıbbi öykü alınır; kronik hastalıklar, kullanılan ilaçlar ve önceki reaksiyonlar kayda geçer (aaaai.org). Ardından yazılı “bilgilendirilmiş onam” formu imzalanır; bu belge bireyin işlem risklerini (ör. anafilaksi) ve olası müdahaleleri (adrenalin oto‑enjektörü, oksijen) kabul ettiğini gösterir (Cleveland Clinic).

2. Numune Alma / Cilt İşaretleme

Kan Testi (Total IgE & Spesifik IgE)

• Kol toplardamarından 5‑10 mL kan alınır (MedlinePlus).
• Örnek, IgE antikorlarını ölçen ImmunoCAP ELISA veya immunoassay cihazına gönderilir (Cleveland Clinic).
• Fizyolojik olarak açlık şart değildir; işlem 5 dakikadan kısadır.

Prick (Deri) Testi

• Ön kol veya sırt antiseptikle silinir; her alerjen damlası için 1 cm aralıklarla işaret konur (allergy.org.au).
• Steril lancet 60‑85 g baskı ile epidermise 1 mm’den az batırılır (annallergy.org).
• 15‑20 dakikada ≥3 mm kabarıklık pozitif kabul edilir (PMC, aaaai.org).

Patch (Yama) Testi

• Alerjenle emdirilmiş odacıklı plakalar sırt derisine yapıştırılır (NCBI).
• Bantlar 48 saat çıkarılmaz; ardından ilk okuma yapılır, ikinci okuma 72‑96 saatte tekrarlanır (Cleveland Clinic, jaci-inpractice.org).

Kontrollü İlaç Provokasyonu

• Şüpheli ilaç artan dozlar hâlinde verilir; her dozu takiben vital bulgular izlenir (Wiley Online Library, PMC).
• Gözlem odası monitörizasyonu en az 2 saat, bazı non‑İgE reaksiyonlarında 24‑48 saat sürebilir (EAACI Knowledge Hub, publications.aap.org).

3. Gözlem ve Acil Durum Yönetimi

Tüm cilt testlerinde test alanı anafilaksi açısından ilk 30 dakika yakından takip edilir; adrenalin, nebulize salbutamol ve i.v. antihistaminik ekipmanı hazır bulundurulur (Cleveland Clinic, Verywell Health). Egzersizle tetiklenen mast hücre aktivasyonu görülebileceği için testten önce ve sonra yoğun fiziksel aktivite önerilmez (PMC). Kan testi sonrası hafif morarma dışında önemli komplikasyon bildirilmemiştir (MedlinePlus).

4. Süre ve Konfor – Alerji Testi Kaç Dakika / Saat / Gün Sürer?
 

Kaynaklar: AAAAI Practice Manual; MedlinePlus; Cleveland Clinic; EAACI Position Paper (2023); NCBI Bookshelf; DermNet NZ; ASCIA SPT Manual; JACI in Practice; PMC – Exercise‑induced mast cell mediator rise; EAACI Patients portal.

Sonuçların Yorumlanması & Güvenilirlik

Pozitif / Negatif / Sınırda Değerler
 

*Tablo ImmunoCAP sınıflamasına göre derlenmiştir (oakbrookallergists.com, Spokin).
Prick testinde ≥ 3 mm kabarıklık, dilüent kontrolüne göre anlamlı kabul edilir (aaaai.org, aaaai.org). Patch testleri International Contact Dermatitis Research Group (ICDRG) skalası (−, ±, +, ++, +++) ile okunur (ijdvl.com, ResearchGate).

Yüksek / Düşük Total IgE ve Spesifik İmmunoglobulin

Toplam IgE’nin > 1000 kU/L olması aktif atopik dermatit veya monogenik atopilere işaret edebilir (PMC). Yaş, sigara ve paraziter enfeksiyonlar referans aralığını etkiler; bu yüzden klinik korelasyon şarttır (Mayo Clinic Laboratories). Düşük IgE (< 2 kU/L) primer immün yetmezliği düşündürür (Mayo Clinic Laboratories). Spesifik IgE titresi, maruz kalma dozu ve alerjen stabilitesiyle paralel seyreder; buna rağmen düşük titreli pozitif sonuç, özellikle çocuklarda zaman içinde klinik alerjiye dönüşebilir (PMC).

Hata Payı & Çapraz Reaktivite

IgE antikorları homoloji gösteren proteinlere bağlanarak yalancı pozitif oluşturabilir — örneğin yer fıstığı duyarlısı hastada yeşil fasulyeye reaksiyon (FoodAllergy.org). Antihistaminik almadan yapılan kan testi negatif iken, cilt testinin pozitif çıkması yöntemler arası duyarlılık farkını gösterir (PMC). Tersine, testler negatif olmasına rağmen semptomların sürmesi non‑IgE mekanizmalı reaksiyonu veya irritan etkileri düşündürür (aaoallergy.org). Moleküler çoklu analizler (örn. ISAC) çapraz‑reaktif karbonhidrat determinantlarını ayırt ederek özgüllüğü artırır (PMC).

Sonuca Göre İzlenecek Yol

Pozitif sonuç, kaçınma stratejisi, immünoterapi veya ilaç provokasyon testi planını gündeme getirir (aaaai.org). Sınırda veya çelişkili verilerde kontrollü oral gıda/ilaç yükleme testi tanı altın standardıdır (PMC). Negatif test sonrası devam eden şikâyetlerde irritan rinit, duyusal hiperreaktivite veya gastroitestinal intolerans gibi diferansiyeller araştırılmalıdır (aaoallergy.org).

Özel Durumlar ve Alternatif Ortamlar

Bebek & Çocuklarda Alerji Testi

Alerji testi nasıl yapılır sorusuna bebekler için yanıt verirken ilk kural, test zamanlamasını çocuğun bağışıklık ve cilt olgunluğu ile uyumlu seçmektir. Avrupa Alerji ve Klinik İmmünoloji Akademisi (EAACI) kılavuzu, 2–3 aydan itibaren total IgE ve spesifik IgE kan testlerinin güvenle kullanılabileceğini; ancak deri prik testinin epidermis kalınlığının artmaya başladığı 6 ay sonrası daha yüksek duyarlılık verdiğini bildirir (Wiley Online Library, PMC). Amerikan Pediatri Akademisi, infantil atopik dermatit veya besin şüphesi olan olgularda in vitro IgE analizini önerir ve yalancı negatif riskini azaltmak için anestetik krem uygulanmamasını tavsiye eder (publications.aap.org, AAP). Bebeklerde alerji testi yan etkisi çoğunlukla sınırlı eritemdir; sistemik reaksiyon oranı %0,2’nin altındadır (PMC). Daha fazla bilgi için “Bebeklerde Alerji Testi Nasıl Yapılır?” rehberimizi ziyaret edin.

Gebelik & Emzirme

Gebelikte alerji testi yapılır mı? Kılavuzlar, gebeliğin immünolojik değişkenliği nedeniyle cilt testlerinin doğum sonrasına ertelenmesini, tanı ihtiyacı varsa kan tabanlı IgE ölçümlerinin tercih edilmesini önerir (PMC). Bununla birlikte, penisilin alerjisi gibi acil karar gereken durumlar için kontrollü deri/provokasyon testleri uygun donanımda güvenle uygulanabilir; prospektif bir kohortta maternal veya fetal komplikasyon artışı izlenmemiştir (Lippincott Journals). Emzirme, serum veya cilt testinin doğruluğunu etkilemez; antihistaminik kullanımı ise süt geçişi göz önüne alınarak hekimce düzenlenmelidir (PMC).

Evde Alerji Test Kitleri

Parmak ucu kan örneğiyle çalışan ev tipi IgE panelleri, laboratuvar temelli ELISA sistemlerine göre duyarlılık ve özgüllükte %70‑90 aralığında değişen performans gösterir (Premium Allergy, Verywell Health). Klinik öykü olmadan raporlanan geniş pozitif listeleri, gereksiz eliminasyon diyetine yol açabilir (leehealth.org). Dünya Alerji Örgütü, evde testleri tarama aracı olarak değerlendirmekte; tanı için hekim doğrulamasını şart koşmaktadır (worldallergyorganizationjournal.org). Daha fazla bilgi için Evde Alerji Testi Güvenilir mi? rehberimizi ziyaret edin.

Sağlık Ocağı, Devlet Hastanesi, Eczane ve Acil

Birinci basamak hekimleri, temel total IgE veya sınırlı spesifik IgE panelini laboratuvar gönderimiyle isteyebilir; ancak pozitiflik çıktığında tedavi planı için alerji‑immünoloji uzmanına sevk önerilir (AAFP). Türkiye’de bazı eczaneler hızlı IgE kartuş testleri sunsa da Sağlık Bakanlığı bu testlerin tanı koydurucu değil, ön danışma amaçlı kullanılabileceğini belirtir (PMC). Acil serviste ise anafilaksi sonrası anında alerji testi yapılmaz; 6 hafta sonra inhibitör antikorların gerilediği dönem beklenir (Cleveland Clinic, AAFP).

Kaynaklar: EAACI Food Allergy Guidelines (2024); AAP Pediatrics Clinical Report (2012); EAACI/WAO Position Paper on Allergy in Pregnancy (2017); Obstet Gynecol (2021); Cleveland Clinic Diagnostics (2021); AAFP Review (2018); WAO Journal (2019); European SPT Standards (2013); Lee Health Blog (2023); Verywell Health (2023); PremiumAllergy Insights (2025).

Riskler, Yan Etkiler & Konfor

Genel Güvenlik Profili

Alerji testleri tıbbi gözetim altında uygulandığında büyük oranda güvenlidir; ciddi sistemik reaksiyonların toplam insidansı %0,02–0,3 aralığında bildirilir (PMC, PubMed). Ancak yöntemler arasında risk dağılımı farklıdır; cilt‑temelli testlerde anafilaksi nadirken, ilaç provokasyonunda oran yükselir.

Cilt Prick Testi

• Anafilaksi: Çok nadir; serilerde 0,02–0,12 % arası görülmüştür (PMC).
• Lokal reaksiyon: Eritem, kaşıntı ve geçici ödem yaygındır; 15‑30 dk içinde geriler (ScienceDirect).
• Ağrı: Yetişkinlerde çoğu katılımcı “sivrisinek ısırığı” şiddetinde sızı tarif eder; buna karşın iğne fobisi olan bireylerde vazovagal senkop görülebilir (PMC).

Patch (Yama) Testi

• Irritasyon: %15’e dek eritem‑vezikül görülebilir; topikal steroidle kontrol edilir (PMC, AAD).
• Flaş‑up fenomeni: Pre‑mevcut psoriasis veya atopik dermatit odaklarında alevlenme rapor edilmiştir; insidans düşük (< %1) (AAD).
• Ağrı yoktur; olası rahatsızlık kaşıntı ile sınırlıdır.

Kan (IgE) Testi

• Venipunktur riskleri: Morarma (%3‑5), hafif hematom; ciddi komplikasyon (flebit, enfeksiyon) < %0,1 (PubMed, WebMD).
• Enfeksiyon: Antisepsi kurallarına uyulduğunda izole olgular bildirilmiştir (PubMed).
• Konfor: 21‑23 G iğne kullanımı ile ağrı minimaldir; buz uygulaması morarmayı azaltır (WebMD).

İlaç Provokasyon Testi

• Anafilaksi: Meta‑analizde 0,3 % oranında raporlanmıştır; beta‑laktam grubunda daha yüksektir (PubMed, PMC).
• Gözlem gereksinimi: Minimum 2 saat, yüksek riskli vakalarda 24 saat izlem önerilir (PubMed).
• Konfor: Gelişebilecek semptomlar nedeniyle damar yolu açık tutulur; hasta monitörize edilir.

Kimler Ekstra Dikkat Etmeli?
 

Ağrı & Hasta Deneyimi

Nitel araştırmaya göre hastaların %78’i prick testini “katlanılabilir”, %92’si kan testini “rahatsız edici değil” olarak tanımladı; en olumsuz geri bildirim yama testinde 48 saatlik bant nedeniyle günlük aktivite kısıtlamasıydı (PMC).
 

Kaynaklar: Bernstein IL et al. Systemic Reactions to Skin Testing (2003); EAACI Drug Allergy Guidelines (2021); Contact Dermatitis Review (2018); PubMed Venipuncture Complications (1992); WebMD Bruising After Blood Draw (2024); AAD Patch Testing FAQ (2021); Systemic Reactions to SPT Study (2015); β‑laktam Provocation Meta‑analysis (2023).

Özet & Sonraki Adımlar

Test Sonucuna Göre Yol Haritası

Pozitif prick, patch veya spesifik IgE saptandıysa ilk basamak, semptomla ilişkili alerjeni ortamdan uzaklaştırmak ya da eliminasyon diyeti uygulamaktır (Çocuk Hastanesi, EatingWell). Diyetin süresi genellikle 2‑4 haftadır; bulgular gerilerse gıdanın kontrollü geri yüklenmesiyle doğrulama yapılır (NCBI, PMC). Havayla taşınan alerjenlerde ise yatak örtüsü kılıfları, HEPA filtre ve düzenli temizlik gibi çevresel kontroller önerilir (PMC). İnatçı rinit, astım veya böcek sokması alerjilerinde alerjen immünoterapisi (alerji aşısı) uzun vadede semptomları %60‑90 iyileştirebilir (aaaai.org).

Negatif sonuç alındığında fakat klinik şüphe sürüyorsa, farklı bir yöntemle (örneğin kan testi yerine prick testi) yeniden tarama yapılması veya kontrollü provokasyon planlanması gerekir; cilt testleri yalancı negatif verebilir (Mayo Clinic, NCBI).

Uzman Yardımı Ne Zaman Gerekli?

Aşağıdaki durumlarda doğrudan alerji‑immünoloji uzmanına başvurulmalıdır:

• Çoklu gıda veya polen duyarlılığı olup tedavi planı karmaşık hastalar (PMC)
• Anafilaksi öyküsü bulunan veya adrenalin oto‑enjektörü reçete edilen bireyler (PMC)
• Gebelik, mastositoz, kontrolsüz astım gibi yüksek riskli klinik tablolar (PMC)
• Eliminasyon diyeti sırasında büyüme‑gelişme geriliği riski taşıyan çocuklar (diyetisyen desteği gerekir) (Çocuk Hastanesi)

Uzun Vadeli İzlem & Yeniden Test

Kılavuzlar, çocuk gıda alerjilerinde yıllık ya da iki yıllık aralıkla tekrar test önerir; bazı proteinlere duyarlılık 5‑10 yaş arasında %20‑80 oranında kaybolabilir (PMC, niaid.nih.gov). Erişkinlerde ise duyarlılık genellikle kalıcıdır; tekrar test ihtiyacı semptoma göre belirlenir (PMC). Test okuması hatalıysa (ör. prick sonucu 72 saat sonra değerlendirildiyse) işlemin bir hafta içinde tekrarı önerilir (PMC, NCBI).

Pratik Kontrol Listesi
 

Test sonrası bu adımları sistematik olarak yürütmek, tanı doğruluğunu pekiştirir ve gereksiz kısıtlamaları önler (PMC, SELF).

Kaynaklar: NIAID Food Allergy Guidelines; Mayo Clinic Allergy Tests; Children’s Hospital of Philadelphia Elimination Diet Guide; AAAAI Immunotherapy Fact Sheet; EAACI IgE‑Mediated Food Allergy Guideline; StatPearls Allergy Testing; ICDRG Patch Test Standards; S2k Food Allergy Update 2021; WHO‑WAO Position on Anaphylaxis Management.

Sık Sorulan Sorular (FAQ)