Flukonazol Nedir, Ne İşe Yarar? Kapsül-Krem-IV Doz Rehberi

https://www.vitafenix.com/blog/karaciger-temizligi-detoksu-icin-en-etkili-takviyelerFlukonazol, triazol grubuna ait sistemik-topikal bir antifungal ajandır; lanosterol 14-α-demetilaz enzimini inhibe ederek ergosterol sentezini durdurur, böylece mantar hücre zarını zayıflatıp büyümeyi engeller (ScienceDirect, Medscape). Yüksek oral biyoyararlanımı (> 90 %) ve BOS dâhil dokulara iyi penetrasyonu, ilacı kandidiyazis ve kriptokok enfeksiyonlarında ilk basamak seçenek hâline getirir (list.essentialmeds.org, CDC). Dünya Sağlık Örgütü’nün Temel İlaç Listesi’nde yer alması, etkinlik ve güvenlik profilinin küresel düzeyde kabul gördüğünü gösterir (list.essentialmeds.org, list.essentialmeds.org).

En sık kullanım alanları arasında vajinal kandidiyazis (150 mg tek doz), orofaringeal/özofageal kandidiyazis (200 mg yükleme → 100 mg/gün) ve kriptokokal menenjit (≥ 400 mg/gün idame) bulunur (CDC, CDC, Oxford Academic). Ayrıca hematolojik malignite veya solid organ transplantasyonu nedeniyle immünsüprese hastalarda invaziv kandidiyazis profilaksisi için 400 mg/gün rejimi önerilir (Oxford Academic, CDC). Geniş formülasyon yelpazesi (tablet, IV, süspansiyon) ve doza bağlı esnekliği sayesinde hastane içi ve ayaktan tedavilerde yaygın olarak tercih edilir (PMC, Oxford Academic).

Flukonazol Nedir?

Flukonazol, triazol grubuna ait sistemik ve topikal olarak kullanılabilen güçlü bir antifungal etken maddedir. Hücre zarının ana bileşeni olan ergosterol sentezini inhibe ederek mantar hücrelerini zayıflatır; böylece “flukonazol ne işe yarar?” sorusunun temel yanıtı, özellikle Candida türlerinin yol açtığı enfeksiyonları güvenli ve hedefe yönelik biçimde baskılamaktır. İnsan vücudunda hızlı oral emilimi, yüksek biyoyararlanımı (%90’ın üzerinde) ve beyin-omurilik sıvısı dâhil dokulara iyi penetrasyonu sayesinde flukonazol tablet, IV infüzyon, süspansiyon veya topikal formda geniş bir tedavi yelpazesi sunar.
 

Başlıca özellikleri:
 

• Farmakolojik sınıf: Azol türevi antifungal
• Etki mekanizması: Ergosterol biosentezinde lanosterol 14-α demetilaz enzim inhibisyonu
• Hedef patojenler: Candida albicans, Candida glabrata, bazı küf ve dimorfik mantarlar
• Çözünürlük & stabilite: Suda yüksek çözünür; karaciğerden minimal metabolizma ile böbrekten atılır
• Direnç gelişimi: Özellikle C. glabrata ve C. krusei izolatlarında artan pompa ekspresyonu ile azalmış duyarlılık görülebilir

CDC – Treatment for Candidiasis • WHO Model List of Essential Medicines – Flukonazole

Endikasyonlar: Hangi Durumlarda Flukonazol Kullanılır?

Flukonazol; tablet, IV infüzyon, oral süspansiyon ve vajinal fitil gibi çoklu farmasötik formları sayesinde geniş bir antifungal kullanım alanı sunar. Aşağıdaki klinik tablolar, uluslararası kılavuzlara göre onaylanmış başlıca endikasyonlardır:

Vajinal kandidiyazis

• 150 mg tek doz flukonazol tablet akut vulvovajinal enfeksiyon için ilk tercihtir.
• Rekürren olguda 72 saat arayla ikinci doz gerekebilir.

Orofaringeal ve özofageal kandidiyazis

• Yükleme dozu 200 mg, ardından 100 mg/gün 7-21 gün.
• Candida glabrata izolatlarında duyarlılık testi şarttır.

Kriptokokal menenjit

• İndüksiyon sonrası 400 mg/gün idame (oral veya IV) en az 8-12 hafta sürer.

İnvaziv kandidoz (kandida sepsisi, peritonit)

• 800 mg IV yükleme → 400 mg/gün idame; böbrek fonksiyonuna göre doz ayarı yapılır.

Profilaksi ve özel durumlar

• Hematopoietik kök hücre naklinde veya yoğun kemoterapide 400 mg/gün profilaksi.
• Prematüre yenidoğanda 3 mg/kg/gün süspansiyon, haftalık-günlük protokoller.

Off-label kullanımlar

• Dermatofit onikomikozunda 150-300 mg/hafta pulslama.
• Histoplasmosis ve Coccidioidomycosis idame tedavisi.

Kaynaklar: IDSA–Candidiasis Treatment Guidelines • WHO Essential Medicines List – Fluconazole

Farmasötik Formlar ve Güçler

Oral Tablet & Kapsül

Flukonazol, sindirimi kolay film kaplı tablet veya jelatin kapsül olarak piyasada 50 mg, 100 mg, 150 mg, 200 mg ve 400 mg güçlerinde bulunur. Klinik kılavuzlar 150 mg tek dozun akut vajinal kandidiyazis için, 200–400 mg/gün şemalarının ise sistemik enfeksiyonlarda kullanıldığını bildirir. (Drugs.com, NCBI)

• 50 mg: idame veya profilaksi
• 100 mg: orofaringeal/özofageal kandidiyazis
• 150 mg: tek doz vajinal kandidiyazis
• 200 mg: ilk gün yükleme veya menenjit idamesi
• 400 mg: invaziv kandidiyazis ve yoğun profilaksi

Kapsül yutmakta zorlanan hastalar için oral süspansiyon uygun alternatif sunar.

Krem, Fitil ve Ovül

Topikal flukonazol kremi genellikle %1 yoğunlukta formüle edilir; tinea versicolor veya deri kandidiyazisi gibi yüzeyel enfeksiyonlarda günde 1-2 kez uygulanır. (Cleveland Clinic)
Vulvovajinal kandidiyaziste vajinal fitil/ovül formu da mevcuttur; her biri 150 mg etken madde içerir ve tek uygulama yeterlidir. (nhs.uk)

IV İnfüzyon ve Yükleme Dozu

Hastanede yatmakta olan veya oral alımı kısıtlı hastalarda intravenöz infüzyon tercih edilir. Standart çözelti 2 mg/ml olup 100 ml flakon içinde 200 mg flukonazol barındırır. (Pfizer Labeling, FDA Access Data)

• Yükleme dozu: 800 mg (12 mg/kg) ilk 24 saat, ardından 400 mg/gün sürdürülür. (Drugs.com, PMC)
• İnfüzyon hızı 10 ml/dk’yı geçmemelidir; hiponatremi riski nedeniyle serum elektrolitleri izlenir. (Pfizer Labeling)

Oral Süspansiyon, Kulak Damlası ve Diğer Hazırlamalar

Pediatrik kullanıma yönelik 10 mg/ml veya 50 mg/5 ml süspansiyonlar ağızdan verilir; 6 mg/kg yükleme sonrası 3–12 mg/kg/gün idame önerilir. (FDA Access Data, NCBI)
Otitis externa’da bazı uzmanlar flukonazol içeren kulak damlalarını kısa süreli sistemik tedaviyle kombine eder. (Cleveland Clinic, Medscape)
Serum veya flakon şeklindeki yüksek hacimli formlar, geniş dağılım hacmi gereken sepsis olgularında yararlıdır. (Pfizer Labeling)

Kaynaklar: WHO Model List of Essential Medicines – Fluconazole • IDSA Candidiasis Guidelines

Dozaj ve Uygulama Rehberi

Flukonazol dozu; enfeksiyonun tipi, şiddeti, hastanın böbrek fonksiyonu ve fizyolojik dönemi (gebelik, yenidoğan, yaşlı) gibi etkenlere göre titizlikle ayarlanmalıdır. Aşağıdaki şema flukonazol tablet, IV ve süspansiyon formları için güncel kılavuzlara dayanan özet bir yol haritası sunar.

Yetişkin Standart Dozlar

• Vajinal kandidiyazis: 150 mg tek oral doz, gerektiğinde 72 saat sonra ikinci doz [CDC](CDC)
• Orofaringeal/özofageal kandidiyazis: 200 mg yükleme → 100 mg/gün, toplam 7-21 gün [IDSA](IDSA, NCBI)
• Kriptokokal menenjit: 400 mg/gün idame, amfoterisin B indüksiyonu sonrası ≥8-12 hafta [StatPearls](NCBI)
• İnvaziv kandidoz: 800 mg (≈12 mg/kg) IV yükleme → 400 mg/gün idame [IDSA](Oxford Academic)

Pediatrik Doz Skalası

• Çocuk & ergen: 6 mg/kg ilk gün → 3–12 mg/kg/gün; maksimum 600 mg/gün [Medscape](Medscape)
• Prematüre-yenidoğan: 12 mg/kg/gün (AUC > 400 hedefi) ilk 90 gün [PMC](PMC)
• Profilaksi (NICU): 6 mg/kg doz, haftada 2 kez [KEMH Neonatal](kemh.health.wa.gov.au)

Renal Yetmezlik (Böbrek Dozu) Ayarı

• Kreatinin klerensi < 50 mL/dk ise idame dozu %50 azaltılır [OUP Nephrol Dial Transplant](Oxford Academic)
• Hemodiyaliz hastalarında ilaç, diyaliz seansından sonra tam doz verilir [StatPearls](NCBI)

Daha fazla bilgi için Magnezyum Eksikliği Nedir? sayfamızı ziyaret edin.

Hamilelik & Emzirme

• Tek 150 mg doz: Gebelik kategorisi C; malformasyon riski artışı saptanmamıştır [FDA](U.S. Food and Drug Administration)
• Yüksek doz (>400 mg/hafta, uzun süre): Gebelikte iskelet anomalisi bildirildiğinden kaçınılır [MotherToBaby](NCBI)
• Emzirme: Anne sütüne düşük geçiş; terapötik dozlar ile laktasyon uyumlu kabul edilir [LactMed, PMC](NCBI, PMC)

Klinik ipucu: Oral süspansiyon 10 mg/ml, yutma güçlüğü olan erişkin veya pediatrik hastalarda güvenli bir alternatiftir [Mayo Clinic](mayoclinic.org)

Flukonazol Nasıl Kullanılır?

Flukonazol tablet, kapsül, oral süspansiyon ve IV çözelti biçimlerinde “aç / tok fark etmeksizin” kullanılabilir; ilacın yüksek biyoyararlanımı besinlerden etkilenmez (nhs.uk, MedlinePlus, Drugs.com). Aşağıdaki uygulama adımları, doğru dozun emilimini ve istenmeyen etkilerin en aza indirilmesini sağlar.

Oral Tablet & Kapsül

• İlacı bir bardak su ile bütün olarak yutun; kırmayın, çiğnemeyin (Mayo Clinic).
• Günlük rejimlerde aynı saatte almak serum düzeyini dengede tutar (MedlinePlus, NCBI).
• Mide bulantısı yaşayan hastalar tableti hafif bir öğünle alabilir; emilim değişmez (nhs.uk).

Oral Süspansiyon (10 mg/ml veya 50 mg/5 ml)

• Eczaneden teslim alırken toz form reconstitüe edilir; 24 mL steril su eklenip şiddetle çalkalanır (FDA Access Data).
• Her dozdan önce şişeyi 10 saniye çalkalayın; ölçüm için tıbbi ölçek kullanın, mutfak kaşığı kullanmayın (nhs.uk, Mayo Clinic).
• Yutma güçlüğü yaşayan erişkinler için süspansiyon, kapsüle eşdeğer plazma konsantrasyonu sağlar (Mayo Clinic).

Tedavi Süresi ve Zamanlama

• Tek doz (150 mg) tedavi yalnızca akut vajinal kandida enfeksiyonunda geçerlidir; diğer tanılarda çok günlük şema gereklidir (CDC, NCBI).
• Kronik enfeksiyonlarda doktorunuz kültür sonucuna göre dozu ve süresini günceller; erken kesmek relaps riskini artırır (connect.medlineplus.gov).

Alkolle Birlikte Kullanım

• Flukonazol, karaciğer enzim sisteminde alkolle aynı metabolik yolları paylaşır; kombine kullanım hepatotoksisite riskini büyütür (Ridgefield Recovery Center, NCBI, SingleCare).
• Tedavi süresince alkol alımını sınırlamak karaciğer enzim yükselmesi ve baş dönmesi gibi yan etkileri azaltır (NCBI, SingleCare).

Probiyotik ve Diğer Takviyeler

• Vajinal veya oral probiyotik takviyesi, özellikle rekürren kandida enfeksiyonlarında flukonazole adjuvan fayda sağlayabilir (PMC).
• Aynı gün alınacaksa, probiyotik dozu antifungalden en az 2 saat sonra verilmelidir; bu ayrım bağırsak kolonizasyonunu korur (PMC).

Uygulama Sırasında Dikkat Edilecek Noktalar

• Doz atlanırsa: Hatırladığınızda hemen alın; sonraki doza <6 saat kalmışsa atlanan dozu telafi etmeyin (nhs.uk).
• Saklama: Süspansiyon 30 °C altında 14 gün stabildir; buzdolabı gerekmez fakat dondurmayın (FDA Access Data).
• Yan etki izlemi: Koyu idrar, sarılık veya inatçı bulantı gelişirse tedaviyi durdurup hekime başvurun; bunlar karaciğer hasarı belirtisi olabilir (NCBI).

Kaynaklar: FDA Diflucan Etiketi • NHS “How to take fluconazole”

Yan Etkiler ve Güvenlik Profili

Flukonazol (yaygın kullanımıyla flukonazol yan etki aranması) genellikle iyi tolere edilir; ancak sistemik azol yapısı nedeniyle karaciğer, kardiyak ve kutanöz düzeyde ciddi reaksiyonlar bildirilmiştir. Doz ve kullanım süresi arttıkça advers olay olasılığı yükselir; bu nedenle aşağıdaki klinik ipuçları tedavi planına mutlaka dâhil edilmelidir.

Yaygın Yan Etkiler

• Bulantı-kusma, karın ağrısı, ishal (Drugs.com)
• Baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk (FDA Access Data)
• Hafif deri döküntüsü veya kaşıntı (Verywell Health)

Bu belirtiler çoğu hastada ilk 72 saatte geriler; semptomlar şiddetli ise doz azaltımı veya kesme düşünülür.

Ciddi Reaksiyonlar

• Hepatotoksisite: Akut transaminaz yükselmesi, sarılık ve nadiren fulminan karaciğer yetmezliği raporlanmıştır; risk, HIV, kronik karaciğer hastalığı ve yüksek doz rejimlerde artar (NCBI, PMC). Daha fazla bilgi için Karaciğer detoks yolları rehberimizi ziyaret edin.
• Stevens-Johnson sendromu / toksik epidermal nekroliz: Yaygın eksfoliyatif döküntü acil tedavi gerektirir (Verywell Health).
• QT uzaması ve torsades de pointes: Özellikle elektrolit dengesizliği veya eş-zamanlı QT-prolongan ilaç kullanan hastalarda gözlenir (PubMed, accpjournals.onlinelibrary.wiley.com).
• Hemoliz, anafilaktik reaksiyon veya nöbet gibi nadir olaylar FDA etiketinde listelenmiştir (FDA Access Data).

İlaç Etkileşimleri ve Artan Risk Faktörleri

• Warfarin: INR yükselmesi ve kanama riski; haftalık INR izlemi önerilir (PubMed).
• CYP2C9/2C19/3A4 substratları (ör. sulfonilüreler, statinler) ile birlikte serum düzeylerini artırabilir; doz ayarı gerekebilir (FDA Access Data).
• Yüksek doz gebelik kullanımı iskelet anomalileriyle ilişkilendirilmiştir; tek 150 mg dozda teratojenite saptanmamıştır (PMC).

Laboratuvar İzlemi ve Klinik Takip

• Karaciğer fonksiyon testleri (AST/ALT, bilirubin): Başlangıçta ve >14 gün süren tedavilerde haftalık kontrol (NCBI).
• Elektrolit ve EKG izlemi: Hipokalemi, hipomagnezemi veya bilinen kardiyak hastalıkta QT takibi önerilir (PubMed).
• Tam kan sayımı: Uzun süreli veya yüksek doz ± immunosupresif tedavilerde aylık izlem (FDA Access Data).

Tedavi sırasında açıklanamayan halsizlik, koyu idrar veya çarpıntı gelişirse ilacı derhâl bırakıp sağlık kuruluşuna başvurmak kritik öneme sahiptir.

Kaynaklar: LiverTox – Fluconazole Hepatotoxicity • FDA Diflucan Etiketi

İlaç Etkileşimleri

Flukonazol (CYP2C9/2C19/3A4 inhibitörü) farklı ilaç sınıflarıyla klinik açıdan önemli farmakokinetik ve farmakodinamik etkileşimlere yol açabilir; bu nedenle “hangi ilaçlarla kullanılmaz?” sorusuna yanıt vermek, tedavi güvenliğinin anahtarıdır.

1. Antikoagülanlar

• Varfarin: Flukonazol, varfarinin metabolizmasını yavaşlatarak INR’de 2-3 kat artışa ve kanama riskine neden olabilir. INR takibini ilk 7 gün içinde sıklaştırın (PubMed, Dr.Oracle).
• Doz yönetimi: INR > 3,5 ise varfarin dozu %25 azaltılabilir veya geçici ara verilebilir (PMC).

2. Statinler (HMG-KoA Redüktaz İnhibitörleri)

• Atorvastatin, simvastatin, lovastatin: CYP3A4 yolunda inhibisyon kas toksisitesini tetikler; rabdomiyoliz olgusu bildirilmiştir (PubMed, Wiley Online Library, PubMed).
• Klinik öneri: Statini kesin veya flukonazol tedavisi süresince alternatif (pravastatin) kullanın.

3. QT Arttırıcı Ajanlar

• Flukonazol, doğrudan QT aralığını uzatır ve torsades de pointes riskini büyütür; özellikle makrolid antibiyotikler, bazı antipsikotikler ve tirozin kinaz inhibitörleri eşliğinde dikkat (Frontiers, PubMed, Cambridge University Press & Assessment).
• EKG izlemi: Bazal ve 48 saat sonrası EKG önerilir; hipokalemi varsa önce düzeltin.

4. Oral Antidiyabetikler

• Glimepirid, glibenklamid (sülfonilüreler): Flukonazol, hipoglisemi ataklarını %38’e kadar artırabilir (PMC, PubMed).
• Uygulama: Açlık glukozu < 70 mg/dL’de sulfonilüre dozu %50 azaltılır; metformin ile etkileşim klinik açıdan önemsizdir.

5. Rifampisin ve Diğer CYP İndükleyiciler

• Rifampisin: Flukonazol klirensini %30 yükseltir, AUC’yi düşürür; bu nedenle mantar relapsı görülebilir (PubMed, Oxford Academic).
• Çözüm: Flukonazol dozu iki katına çıkarılabilir veya alternatif antifungal (vorikonazol) seçilebilir.

6. Diğer Önemli Kombinasyonlar

• Siklosporin, takrolimus: Nefrotoksisite artışı; serum kreatinin haftalık bakılmalıdır.
• Fenitoin, karbamazepin: Nöbet eşiği düşebilir; düzey izlemi şarttır.
• Doğum kontrol hapları: Etkin konsantrasyon değişmez, ek önlem gerekmez.
   

Daha fazla bilgi için Magnezyum Eksikliği Belirtileri sayfamızı ziyaret edin.

Kaynaklar: PubMed Warfarin–Fluconazole INR Artışı · Wiley Statin–Azol Rabdomiyoliz Olgusu · Frontiers QT Uzaması Vaka Sunumu · PMC Hipoglisemi Analizi

Direnç, Yüksek Doz ve Alternatif Tedavi Seçenekleri

Flukonazol; Candida albicans’ta yüksek klinik başarı sağlasa da C. glabrata ve C. krusei gibi türlerde gelişen azol direnci, doz optimizasyonu ve ilaç seçimini doğrudan etkiler. Aşağıda mekanizmalar, yüksek doz stratejileri ve güncel alternatifler özetlenmiştir.

1. Flukonazol Direncinin Temel Mekanizmaları

• 14-α-demetilaz mutasyonları ilacın hedef enzime bağlanma afinitesini düşürür; bu durum özellikle C. krusei’de intrinsik direnç nedenidir. (PMC, PubMed)
• Effluks pompası (CDR1/MDR1) aşırı ekspresyonu mantar hücresinden etkin maddeyi uzaklaştırır; tolerans ve azalmış duyarlılık yaratır. (Frontiers)
• Ergosterol yolunda by-pass mutasyonları hücre zarını azol varlığında da stabil kılar. (Frontiers)

2. Yüksek Doz Flukonazol Yaklaşımı

• 800 mg/gün (≈12 mg kg⁻¹) yükleme ve idame rejimleri, direnç eşiği yükselmiş Candida suşlarında mikrobiyolojik eradikasyon oranını anlamlı artırır. (PubMed)
• HIV pozitif kriptokokal menenjit veya refrakter kandidemi olgularında doz-yanıt ilişkisi gösterilmiştir; ancak hepatotoksisite ve QT uzaması riski artar. (NCBI, PubMed)
• Yüksek doz uygulanacak hastalarda haftalık AST/ALT ve serum potasyum takibi önerilir. (IDSA, Oxford Academic)

3. Klinik Alternatifler

• Ekinokandinler (kaspofungin, anidulafungin, mikafungin) ilk basamak IV tedavidir; kültür sonucu duyarlı ise 3-5 günde flukonazol step-down güvenlidir. (Oxford Academic)
• Amfoterisin B deoksikolat 0,3-0,6 mg kg⁻¹/gün, C. krusei ve yüksek MIC’li C. glabrata’da tercih edilir. (IDSA)
• Boric acid vajinal kapsül (600 mg, 14-21 gün) flukonazol-rezistan vulvovajinal kandida tedavisinde %65’e varan mikolojik başarı bildirir. (PMC)
• Yeni nesil triazoller
  
  Itrakonazol pulse therapy (200 mg bid, 7 gün)
  Vorikonazol geniş spektrum, ancak fototoksisite riski
  Posakonazol profilakside daha düşük “breakthrough” oranı sağlar (8 % vs 20 %). (PMC)
  Flusitozin (25 mg kg⁻¹ qid) kombine veya monoterapide C. glabrata direncinde seçenek olabilir. (IDSA)

Kaynaklar: IDSA Candidiasis Kılavuzu • PubMed High-Dose Fluconazole Trial (IDSA, PubMed)

Özel Popülasyonlar

Flukonazol doz seçimi ve güvenlik izlemi; yaş, organ fonksiyonu ve fizyolojik durumlara göre değişir. Aşağıdaki klinik öneriler, güncel kılavuzlar ve farmakokinetik çalışmalara dayalıdır.

Çocuklar ve Yenidoğan

• Prematüre bebeklerde invaziv kandidiyazisi önlemek için 6–12 mg kg⁻¹/gün profilaktik şema önerilir; hedef maruziyet AUC > 400 mg·s/L’dir (The Lancet, UpToDate).
• Tedavi gerektiren olgularda 12 mg kg⁻¹ yükleme dozu sonrası 6–12 mg kg⁻¹/gün idame başarıyla kullanılmaktadır (UpToDate, Drugs.com).
• Term yenidoğanda oral süspansiyon, IV forma biyoeşdeğer plazma düzeyi sağlar; form değişikliği emilimi etkilemez (UpToDate).

Yaşlı Hastalar

• Emilim ve yarı-ömür genç erişkinlerle benzerdir; ancak böbrek fonksiyonunda yaşa bağlı düşüş sık görüldüğünden, kreatinin klerensi < 50 mL/dk olduğunda doz %50 azaltılır (Oxford Academic, GlobalRPH).
• Çoklu ilaç kullanımı QT uzamasını tetikleyebilir; bazal EKG çekmek önerilir (NCBI, Lippincott Journals).

Böbrek Yetmezliği ve Diyaliz

• İlacın %80’den fazlası değişmeden idrarla atılır; CrCl ≤ 50 mL/dk durumunda idame dozu yarıya indirilir (Oxford Academic, Medscape, GlobalRPH).
• Hemodiyaliz, ilacın %50’sine kadarını temizler; bu yüzden seans bitiminde tam günlük doz uygulanır (Oxford Academic, Medscape).

Karaciğer Hastaları

• Hafif-orta hepatik yetmezlikte doz değişikliği gerekmese de, ALT/AST başlangıçta ve haftalık izlenmelidir; >8×ULN artışta tedavi kesilir (NCBI, PMC, Lippincott Journals).
• Sirotik hastada ilacın eliminasyonu değişmez; ancak polifarmasi ve alkole bağlı hasar riski doz-kararını etkiler (PMC).
• Daha fazla bilgi için Karaciğer detoks takviyeleri rehberimizi ziyaret edin.

Obez ve Morbid Obez Bireyler

• Popülasyon PK modellemesi, toplam vücut ağırlığı arttıkça dağılım hacminin ve klirensin arttığını; > 120 kg hastalarda 6–12 mg kg⁻¹ dozlamanın hedef konsantrasyona ulaştığını gösterir (ASM Journals, onderzoekmetmensen.nl).
• 400 mg standart doz ile subterapötik maruziyet rapor edildiği için doz-ağırlık oranı dikkate alınmalıdır (ASM Journals).

Önerilen İzlem Parametreleri

• Böbrek fonksiyonu: Haftalık eGFR veya kreatinin (özellikle yaşlı ve nefropatik hastalar) (Oxford Academic, Medscape)
• Karaciğer enzimleri: ≥14 gün sürecek tedavide haftada bir AST/ALT, bilirubin (NCBI, Lippincott Journals)
• EKG: QT-prolongan ilaç kullanan veya elektrolit dengesizliği olan hastalarda başlangıç + 48 saat (NCBI, PMC)

Bu bireyselleştirilmiş yaklaşımlar, flukonazol tedavisinin hem etkinliğini hem de güvenliğini en üst düzeye çıkarır.

Flukonazol Takibinde Laboratuvar ve Klinik İzlem

Neden İzlem Gerekir?

Flukonazol, karaciğerden minimal metabolize edilmesine rağmen idame süresi uzadıkça hepatotoksisite, QT uzaması ve böbrek kaynaklı farmakokinetik değişiklikler bildirilmiştir; bu nedenle tedavi etkinliğini korurken toksisiteyi önlemek adına düzenli laboratuvar ve klinik kontroller zorunludur (NCBI, PMC, Oxford Academic).

Başlangıç Değerlendirmesi

• Tam kan sayımı, AST/ALT, kreatinin, potasyum ve bazal EKG flukonazol başlanmadan önce kaydedilmelidir (PMC, Oxford Academic, PMC).
• İnvaziv kandidiyaziste ilk kan kültürleri negatifleşene kadar her 24–48 saatte bir tekrarlanır; sonrasında haftalık kontrol yeterlidir (NCBI).

Tedavi Sırasındaki Rutin Testler

• Karaciğer fonksiyon testleri: Uzun (>14 gün) veya yüksek doz tedavide haftada 1 kez AST/ALT ölçümü önerilir; pre-existing hepatik hastalıkta sıklık iki katına çıkarılabilir (Dr.Oracle, IDSA).
• Renal fonksiyon: Kreatinin klerensi ≤50 mL/dk olan hastalarda idame dozunun %50 azaltılması gerektiğinden, böbrek göstergeleri haftalık izlenmelidir (Oxford Academic, Dr.Oracle).
• Elektrolitler (K⁺, Mg²⁺): Hipokalemi QT uzamasını şiddetlendirir; serum potasyum ve magnezyum düzeyleri 7 günde bir kontrol edilir (PMC, PMC).
• EKG: QTc > 450 ms olan veya QT-prolongan ilaç kullanan hastalarda 48-72 saat arayla EKG tekrarı önerilir (PMC, PMC).
• Kan kültürü/CRP: Klinik yanıtı doğrulamak için haftada bir kültür, CRP veya prokalsitonin takibi yapılır (NCBI).

Özel Durumlarda Ek İzlem

• Terapötik ilaç düzeyi: Rutinde önerilmez; ancak kritik hastalarda veya obez bireylerde AUC hedefini doğrulamak için TDM yararlı olabilir (PubMed, PubMed, PMC).
• Direnç Testi: Persiste kandidemide izolatın EUCAST mikrodilüsyon yöntemiyle MIC belirlenmesi, yüksek doz veya ajan değiştirme kararına rehberlik eder (Dr.Oracle).

Tedavi Sonrası Kontrol

Tedavi bitiminden 2 hafta sonra karaciğer enzimleri ve tam kan sayımı tekrar edilir; değerler normale dönmüşse ek laboratuvar gerekmeyebilir. Persistan semptom, yeniden pozitif kültür veya biyobelirteç artışı saptanırsa alternatif antifungal ve ileri inceleme planlanır (Oxford Academic, Oxford Academic).

Tedavide Başarısızlık ve Adım 2 Seçenekler

Flukonazol tedavisi sürerken ≥5-7 gün sonunda kültür pozitifliği, klinik ateş veya CRP düşmemesi “tedavi başarısızlığı” kabul edilir (Oxford Academic, PMC). Başarısızlığın temel nedenleri; Candida glabrata/C. krusei kaynaklı azol direnci, yetersiz doz (özellikle obez veya malabsorbsiyon öykülü hastada) ve ilaca rağmen santral kateter ≈ biyofilm varlığıdır (PMC, PMC).

1. Doz Eskalasyonu

• Direnç sınırında MIC artışı olan suşlarda 800–1200 mg/gün (≈12 mg kg⁻¹) yüksek doz stratejisiyle hedef AUC yakalanabilir; HIV-ilişkili kriptokokal menenjitte bu yöntemle mortalite azalması gösterilmiştir (PMC, Oxford Academic).
• Doz artışı hepatotoksisite ve QT uzaması riskini büyüttüğünden AST/ALT ile EKG 48 saatte bir izlenmelidir (Oxford Academic, PMC).

2. Ekinokandin Geçişi

• C. glabrata invaziv kandidiyazisinde mikafungin/anidulafungin ilk tercihtir; kültür negatifleşince flukonazol step-down yaklaşımıyla IV tedavi kür kısalır (IDSA, Oxford Academic).
• Ekinokandinler böbrekten atılmadığı için renal yetmezlikte doz ayarı gerektirmez; bu hasta grubunda güvenli profil sunar (IDSA).

3. Polien ve Yeni Triazoller

• Liposomal amfoterisin B (3-5 mg kg⁻¹/gün), yüksek MIC’li Candida infeksiyonlarında hızlı fungisidal etki sağlar; nötropenik hastada vorikonazol rejimi ile non-inferyorite gösterilememiştir (PMC, PMC).
• Vorikonazol veya posakonazol, flukonazol-rezistan suşlarda oral idame seçeneği sunar; posakonazol profilakside daha düşük “breakthrough” oranı bildirmiştir (IDSA, PMC).

4. Refrakter Vulvovajinal Kandidiyazis

• Intravajinal borik asit (600 mg × 14 gün) veya ibrexafungerp kürleri, flukonazol-rezistan vakalarda %60’a varan klinik başarı sağlar (PMC, PMC).
• Topikal idame (klotrimazol 500 mg haftada 1-2) rekürrensi %40 azaltır; hamilelikte borik asit kontrendikedir (PMC).

5. Kombinasyon ve Destekleyici Yaklaşımlar

• Amfoterisin B + flusitozin kombinasyonu, santral sinir sistemi invazyonu veya endokarditte sinerjik etki gösterir (Oxford Academic, Oxford Academic).
• Kateter/port çıkarılması, dalak-karaciğer apsesi drenajı ve immünsüpresif doz azaltımı, antifungal değişiklik kadar kritik bir “adım 2” stratejisidir (PMC, Oxford Academic).

Sık Sorulan Sorular (FAQ)

Flukonazol 150 mg tablet tek doz vajinal mantar için yeterli mi?

Evet. CDC kılavuzuna göre akut vulvovajinal kandidiyaziste tek seferde 150 mg flukonazol kullanılabilir; şiddetli tabloda 72 saat sonra ikinci 150 mg doz önerilir. (CDC, MONISTAT®)

Hamilelikte flukonazol güvenli mi?

Uzun süreli veya yüksek doz (>400 mg/hafta) kullanımda iskelet anomalileri bildirilmiş, bu nedenle kaçınılmalıdır. Tek 150 mg doz için mevcut insan verileri yapısal anomali artışı göstermemiştir; risk/yarar değerlendirmesi hekimle yapılmalıdır. (U.S. Food and Drug Administration, U.S. Food and Drug Administration)

Emzirme döneminde flukonazol alınabilir mi?

Anne sütüne geçen miktar, tedavi amaçlı neonatal dozun altında kalır; emziren annelerde kısa veya orta süreli kullanım genellikle güvenli kabul edilir. (NCBI, NCBI)

Flukonazol alkolle birlikte alınabilir mi?

Mevcut veriler, tek doz flukonazolün alkolle klinik olarak anlamlı etkileşim yapmadığını gösterir; yine de ek hepatotoksisite riskine karşı özellikle kronik alkol tüketenlerde alkolden kaçınmak akılcıdır. (PMC)

Flukonazol reçetesiz alınabilir mi?

Türkiye İlaç Rehberi’nde preparatların “Reçeteli Satılır” sınıfında yer aldığı belirtilir; eczanelerde reçetesiz satışı yasal değildir. (İlaç Rehberi)

Flukonazol fiyatı neden değişiyor?

Doz gücü, kapsül sayısı, üretici ve SGK iskonto oranı fiyatı etkiler; örneğin 150 mg’lık tek kapsül 2025 listesinde 54,14 TL, iki kapsüllük ambalaj 107,35 TL’dir. (İlaç Rehberi)

Böbrek yetmezliğinde flukonazol dozu nasıl ayarlanır?

İlacın %80’i değişmeden idrarla atıldığı için kreatinin klerensi ≤ 50 mL/dk olduğunda idame dozu yarıya indirilmelidir; WHO EML notları bu ayarlamayı doğrular. (WHO Uygulamaları)

Flukonazol QT aralığını uzatır mı?

Yüksek doz veya eş-zamanlı QT-prolongan ilaç kullanımı torsades de pointes riskini artırabilir; literatürde yüksek dozla ilişkili olgular bildirilmiştir, bu nedenle riskli hastalarda EKG takibi şarttır. (PubMed, PMC)

Flukonazol-sülfonilüre etkileşimi hipoglisemi yapar mı?

Evet. Flukonazol, sülfonilüre metabolizmasını inhibe ederek ciddi hipoglisemiye yol açabilir; kan şekeri ve sulfonilüre dozu yakından izlenmelidir. (PubMed)

Flukonazol karaciğere zarar verir mi?

Klinik olarak belirgin hepatotoksisite nadir ancak mümkündür; vakalar genellikle tedavi başlangıcından sonraki ilk haftalarda ortaya çıkar ve çoğu geri dönüşlüdür. (NCBI)