Kolesterol Nedir? Türleri ve Sağlık Açısından Önemi

Kolesterol nedir? Vücudun hücre zarlarından hormon sentezine kadar pek çok işlevinde rol alan mumsu bir lipiddir. HDL (“iyi”), LDL (“kötü”) ve VLDL alt tipleri, kandaki taşıma biçimlerini ve kalp-damar riskini belirler. Değerlerinizi anlamak, doğru beslenme ve yaşam tarzı seçimleriyle başlar.

Kolesterolün Tanımı ve Temel Özellikleri 

Kolesterol Ne Demek?

Kolesterol nedir sorusu, çoğu zaman “iyi” ve “kötü” kolesterol kavramlarıyla karışır. Kolesterol; karaciğerde sentezlenen, besinlerle de alınan, mumsu yapıda bir sterol lipididir. Hücre zarlarının akışkanlığını düzenler, D-vitamini ile steroid hormonlarının (kortizol, östrojen, testosteron) öncül maddesidir. Safra asitlerinin bileşenidir ve yağların bağırsakta emilimine yardım eder.

Kolesterolün Kimyasal Yapısı

• Dört halkalı steran çekirdeği
• Hidroksil grubuyla hidrofilik “baş”, hidrokarbon kuyruğuyla hidrofobik “gövde”
• Suda çözünmez; kanda lipoprotein paketleriyle taşınır

Vücutta Üretim ve Dağılım

• Endojen üretim: Karaciğerde günde ≈ 800 mg; hız sınırlayıcı enzim HMG-CoA redüktaz
• Eksojen alım: Hayvansal gıdalardaki kolesterol bağırsakta NPC1L1 taşıyıcısıyla emilir
• Doku dağılımı: Beyin %25, karaciğer %20, kalan kısım hücre zarlarında

Fizyolojik Görevler

• Hücre zarı stabilitesi
• Hormon sentezi: Kortikosteroidler, seks hormonları
• Safra asidi üretimi: Yağ sindirimi
• Antioksidan taşıma (LDL içindeki CoQ10)

Kısa Hatırlatma: Kolesterol vücut için “gereklidir”; sorun, dengesiz lipoprotein profilleridir.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “HDL Kolesterol Yüksekliği: Nedir ve Neden Önemlidir?”
• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “LDL Kolesterol Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü”

Kaynak: European Heart Journal, 2021; National Institutes of Health Lipid Metabolism Update, 2022.

Kolesterol Metabolizması: Üretim, Emilim ve Taşınma

Karaciğerde Sentez: Endojen Kolesterolün Kaynağı

Kolesterolün %70’i vücudun kendi üretimidir. Karaciğerde HMG-CoA redüktaz enzimi asetil-KoA’yı mevalonata, ardından kolesterole çevirir. Üretim hızı, doymuş yağ alımı ve insülin düzeyleriyle artar; statin grubu ilaçlar tam bu enzimi baskılar.

Başlıca basamaklar

• Asetil-KoA → HMG-CoA
• HMG-CoA → Mevalonat (hız kısıtlayıcı adım)
• Mevalonat → Skualen
• Skualen → Lanosterol → Kolesterol

Diyetle Alınan Kolesterolün Emilimi

Hayvansal gıdalardaki kolesterol, ince bağırsakta NPC1L1 taşıyıcısıyla hücre içine, oradan şilomikronlara paketlenir. Bitki sterolleri bu taşıyıcıyı rekabete zorlayarak emilimi düşürür; ezetimib adlı ilaç da aynı hedefi seçer.

Lipoproteinlerle Taşınma: HDL, LDL, VLDL ve Şilomikron

Kolesterol suda çözünmez; bu nedenle protein, fosfolipid ve trigliserit “kılıfları” içinde taşınır.

• VLDL: Karaciğer çıkışlı, trigliserit yüklü; lipoprotein lipazla LDL’ye dönüşür.
• LDL: Dokuya kolesterol taşır; fazlası endotel duvarında birikerek ateroma neden olur.
• HDL: Kullanılmış kolesterolü damar duvarından geri toplar (reverse transport).
• Şilomikron: Diyet kaynaklı trigliseritleri ve kolesterolü karaciğere iletir.

Reverse Kolesterol Taşınması

HDL üzerindeki apoA-I proteini, hücre zarındaki ABCA1 pompasını aktive eder; serbest kolesterolü kabul eder ve karaciğere geri götürür. Düzenli aerobik egzersiz ve omega-3 alımı HDL üretimini artırabilir.

Önemli Noktalar

• Endojen sentez, diyet kısıtlamasından kaçtığında bile devam eder.
• VLDL yüksekliği genelde yüksek karbonhidrat tüketimini işaret eder.
• HDL ne kadar işlevselse, damar iç yüzeyi o kadar temiz kalır.

 

Kaynak: National Institutes of Health – Lipid Metabolism Review, 2024; European Atherosclerosis Society Konsensusu, 2023.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “Omega-3 Kalp Sağlığına Nasıl Katkıda Bulunur?”
• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “Koenzim Q10 Nedir ?”

Kolesterol Türleri ve Görevleri 

HDL Kolesterol (“İyi Kolesterol”)

HDL kolesterol nedir diye sorulduğunda cevabı “ters kolesterol taşımacısı”dır. Damar duvarında biriken kolesterolü toplayıp karaciğere geri götürür. Yüksek HDL seviyesi, kalp-damar riskini düşürür.

• Ana görev: Atık kolesterolü temizlemek
• İdeal aralık: ≥ 60 mg/dL
• Artıran etmenler: Aerobik egzersiz, doymamış yağlar, omega-3

LDL Kolesterol (“Kötü Kolesterol”)

Kötü kolesterol nedir? LDL, kolesterolü dokulara taşır; fazlası damar iç yüzeyine yerleşerek plak başlatır.

• Ana görev: Hücrelere kolesterol iletmek
• Risk eşiği: ≥ 130 mg/dL (ek risk faktörü yoksa)
• Azaltan etmenler: Lifli beslenme, doymuş yağ kısıtlaması, statin tedavisi

VLDL, IDL ve Şilomikronlar

VLDL kolesterol nedir sorusu çoğunlukla “trigliserit taşıyıcısı” yanıtını alır. VLDL karaciğerden çıkar; kanda trigliserit boşaltıp IDL’ye, sonra LDL’ye döner. Şilomikronlar diyet yağlarını bağırsaktan taşır.

Kritik Nokta
Total kolesterol nedir sorusu, HDL + LDL + VLDL kolesterolünün toplamıdır; ancak ateroskleroz riskini anlamak için non-HDL kolesterol ve apoB değerlerine de bakmak gerekir.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: HDL Kolesterol Yüksekliği: Nedir ve Neden Önemlidir?
• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: LDL Kolesterol Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü

(Kaynaklar: American Heart Association Scientific Statement, 2023; European Atherosclerosis Society Konsensus Raporu, 2024).

Laboratuvar Testleri ve Referans Aralıkları 

Kan Lipid Paneli Nasıl Yapılır?

Total kolesterol nedir, HDL-LDL dengesi ne anlama gelir sorularına yanıt almak için açlık sonrası alınan venöz kanda lipid profili çalışılır. Ölçülen başlıca parametreler: total kolesterol, HDL, LDL (ya doğrudan ya da Friedewald formülüyle) ve trigliseritlerdir; VLDL değeri genellikle trigliserit/5 formülüyle tahmin edilir.

Referans Aralıkları ve Hedef Değerler

¹ Yüksek risk: koroner arter hastalığı, diyabet veya çoklu risk faktörü mevcut bireyler.

Modern Parametreler: Non-HDL Kolesterol ve ApoB

Non-HDL kolesterol = Total – HDL

• LDL yanında VLDL, IDL ve Lp(a)’yı da kapsar; < 130 mg/dL hedeflenir.

ApoB: Tüm aterojenik parçacıkların tek başına göstergesidir.

• < 90 mg/dL (orta risk), < 80 mg/dL (yüksek risk)

Sonuçları Değerlendirme İpuçları

• LDL yüksek ama trigliserit normalse primer sorun doymuş yağ alımı olabilir.
• Trigliserit ≥ 200 mg/dL ve düşük HDL, fazla rafine karbonhidrat ve insülin direncini düşündürür.
• Hedefe ulaşmak için yaşam tarzı değişikliği en az 3 ay uygulanmalı; ilerleme non-HDL ve ApoB ile takip edilmeli.

Kolesterol değerlerinizi tek başına değil, bel çevresi, kan basıncı ve glukoz ile birlikte yorumlayın; risk birikimseldir.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “Omega-3 Kalp Sağlığına Nasıl Katkıda Bulunur?”

(Kaynaklar: European Society of Cardiology/European Atherosclerosis Society Dislipidemi Kılavuzu, 2023; American College of Cardiology Multisociety Lipid Management Guideline, 2023).

Kolesterol ve Kardiyovasküler Sağlık 

Aterosklerotik Plağın Oluşum Mekanizması

Kolesterol nedir sorusuna cevap verirken, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) fazlasının damar iç yüzeyine sızarak aterosklerotik plak başlattığını vurgulamak gerekir. LDL okside olduğunda makrofajlar tarafından yutulur, köpük hücreleri oluşur ve damar duvarı kalınlaşır. Bu süreç endotel disfonksiyonu, kronik inflamasyon ve kalsifikasyonla ilerleyerek darlık veya rüptür sonucu kalp krizi riskini artırır.

Kardiyovasküler Risk Faktörleri

Modifiye edilebilir

• Yüksek LDL, düşük HDL
• Hipertansiyon
• Sigara ve alkol kullanımı
• Sedanter yaşam, obezite, diyabet

Değiştirilemez

• Yaş (≥ 45 erkek / ≥ 55 kadın)
• Ailede erken kalp hastalığı öyküsü
• Genetik dislipidemi (örn. familial hiperkolesterolemi)

LDL ve HDL Dengesinin Önemi

• LDL/HDL oranı yüksekse ateroskleroz temposu artar.
• Non-HDL kolesterol toplam aterojenik yükü gösterir; < 130 mg/dL hedeflenir.
• ApoB her riskli parçacığı sayar; < 80 mg/dL (yüksek risklilerde) önerilir.

Kolesterol Düşürmenin Klinik Etkileri

Randomize çalışmalar, LDL’yi her 38 mg/dL (1 mmol/L) düşürmenin majör kardiyovasküler olayları %22 azalttığını gösterir. HDL artışı ise anti-inflamatuar ve antioksidan etkilerle ek koruma sağlar.

Pratik Risk Hesaplama Araçları

• SCORE2 (Avrupa): Yaş, cinsiyet, sistolik basınç, sigara, non-HDL kolesterol.
• ASCVD Risk Estimator (ABD): 10 yıllık olay ihtimalini verir, tedavi eşiğini belirler.

Önleyici Stratejiler Özet Akış Şeması

1. Lipid Paneli → LDL, non-HDL hedefe uzak?
2. Yaşam Tarzı Müdahalesi → Diyet, egzersiz, kilo yönetimi.
3. Farmakoterapi → Statin ± ezetimib; çok yüksek riskte PCSK9 inhibitörü.
4. Düzenli İzlem → 6-12 ayda non-HDL ve ApoB kontrolü.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “Omega-3 Kalp Sağlığına Nasıl Katkıda Bulunur?”
• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “Koenzim Q10 Nedir ?”

(Kaynaklar: European Society of Cardiology/EAS Dislipidemi Kılavuzu, 2023; The Lancet Ateroskleroz Derlemesi, 2024).

Beslenme ile Kolesterol Yönetimi 

Doymuş ve Trans Yağları Azaltmak

Doymuş yağ (tereyağı, kırmızı et, tam yağlı süt) ve trans yağ (kısmen hidrojenize yağlar) alımı LDL kolesterolü yükseltir. Günlük enerji içindeki doymuş yağ oranını ≤ %10’a, trans yağ oranını < %1’e çekmek, total ve LDL kolesterolde anlamlı düşüş sağlar.

Doymamış Yağ Asitlerini Artırmak

• Tekli doymamış yağlar: Zeytinyağı, avokado, fındık
• Çoklu doymamış yağlar (omega-3): Somon, uskumru, ceviz, chia
• Bu yağlar LDL’yi azaltır, HDL’yi hafifçe yükseltir.

Lif ve Fitosteroller

• Çözünür lif (yulaf β-glukan, arpa, baklagil) bağırsakta kolesterol reenkorporasyonunu engeller.
• Fitosteroller (susam, ayçiçeği çekirdeği, bitkisel sterol takviyeleri) NPC1L1 taşıyıcısıyla rekabet ederek kolesterol emilimini %10-15 düşürür.

Akdeniz, DASH ve Portfolio Diyetleri

• Akdeniz diyeti: Zeytinyağı, balık, sebze-meyve; LDL’de düşüş, HDL’de artış sağlar.
• DASH diyeti: Düşük sodyum, yüksek lif; kan basıncı ve kolesterolü birlikte iyileştirir.
• Portfolio diyeti: Soya proteini, fitosterol, badem ve çözünür lif kombinasyonu; LDL’yi statin düzeyine yakın oranda (%20-25) düşürebilir.

İpucu: Anahtar kelime arayanlar için “kolesterolü düşüren besinler” listesini, diyet günlüklerinde porsiyon ölçüleriyle takip edin.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “Akdeniz Diyeti Nedir?”

(Kaynaklar: BMJ Nutrition, Prevention & Health, 2022; European Atherosclerosis Society Policy Statement, 2024).

Yaşam Tarzı Faktörleri 

Fiziksel Aktivite: HDL’yi Yükselt, LDL’yi Düşür

Haftada en az 150 dakika orta-şiddette aerobik egzersiz (hızlı yürüyüş, bisiklet, yüzme) yapmak, “iyi kolesterol nedir” sorusunun pratik yanıtı olan HDL düzeyini yükseltir; LDL ve VLDL seviyelerini ise düşürür. Direnç antrenmanları (haftada 2 gün) kas kütlesini artırıp bazal metabolizmayı hızlandırır.

Vücut Ağırlığı ve Bel-Kalça Oranı

• BKİ < 25 kg/m² ve bel-kalça oranı < 0,90 (erkek) / < 0,85 (kadın) hedefleyin.
• Her 5 kg kilo kaybı, total kolesterol nedir sorusuna yanıt olan toplam kolesterolü ortalama 5 mg/dL düşürür.

Stres ve Uyku Hijyeni

Kronik stres kortizolü yükseltir, karaciğer kolesterol sentezini tetikler.

• Günde 7-9 saat kaliteli uyku ve düzenli nefes/meditasyon çalışmaları, trigliseritleri azaltabilir.

Alkol ve Sigara

• Aşırı alkol (≥ 2 içki/gün) trigliserit artışına neden olur; ölçülü tüketim bile zorunlu değildir.
• Tütün dumanındaki oksidanlar LDL oksidasyonunu hızlandırır; pasif içicilik de risklidir.

Not: Yaşam tarzı müdahaleleri, farmakolojik tedavinin yerini tutmaz; ancak tedavinin etkinliğini artırır.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “Omega-3 Kalp Sağlığına Nasıl Katkıda Bulunur?”

(Kaynaklar: World Health Organization Physical Activity Guidelines, 2022; American Heart Association Lifestyle Update, 2023).

Farmakolojik ve Destekleyici Yaklaşımlar 

Statinler: HMG-CoA Redüktaz İnhibitörleri

“Kolesterol nedir ve nasıl düşürülür?” sorusunun en sık klinik yanıtı statin tedavisidir. Bu ilaçlar karaciğer enzimi HMG-CoA redüktazı baskılayarak kolesterol sentezini azaltır, hücre yüzeyinde LDL-reseptör ekspresyonunu artırır.

• Etkisi: LDL’de %30-55 düşüş, non-HDL’de belirgin azalma
• Yaygın moleküller: Atorvastatin, Rosuvastatin, Simvastatin
• Yan etkiler: Kas ağrısı, nadiren karaciğer enzim yükselmesi

Ezetimib: Emilim Blokajı

Bağırsakta kolesterol taşıyıcısı NPC1L1 proteinini inhibe eder; diyet ve safra kökenli kolesterol emilimini %50’ye dek azaltır. Statin intoleransı olanlarda veya LDL hedefi tutmayan yüksek risklilerde statine eklenir.

PCSK9 İnhibitörleri ve Yeni Biyoteknolojik Tedaviler

Monoklonal antikorlar (alirocumab, evolocumab) PCSK9 proteinini nötralize ederek LDL-reseptörü yıkımını engeller;

• LDL düşüşü: Ek statin + ezetimib kombinasyonuna rağmen %60’a kadar ek azalma
• Endikasyon: Ailesel hiperkolesterolemi, çok yüksek KVH riski

Trigliserit Odaklı Ajanlar

• Icosapent ethyl (yüksek saf EPA): 4 g/gün; trigliserit –%20-30, ek olay riskini azaltma
• Fibratlar: Fenofibrat; VLDL sentezini baskılar, HDL’yi ılımlı artırır

Bitkisel ve Besin Destekleri

• Bitki Sterol/Stanolleri: Günde 2 g takviye; LDL’de –%8-10
• Kırmızı Maya Pirinci (Monacolin K): Doz titrasyonu gerektirir, statin benzeri etki mekanizması
• Koenzim Q10: Statin ilişkili miyaljiyi hafifletebilir; lipit parametrelerine direkt etkisi sınırlı

Uyarı: İlaç seçimi ve doz ayarı mutlaka hekim kontrolünde yapılmalıdır; “kesin çözüm” vaadi doğru değildir.

(Kaynaklar: Journal of the American College of Cardiology, 2024; European Atherosclerosis Society Expert Consensus, 2025).

Kontrol ve İzlem Stratejileri 

Kan Lipid Testini Ne Sıklıkla Yaptırmalısınız?

Kolesterol nedir, HDL–LDL dengesi ne olmalı sorularına yanıt verdikten sonra düzenli izlem gelir. Ölçüm aralığı, bireyin kardiyometabolik riskine göre değişir:

Evde Kolesterol Ölçüm Cihazları: Avantaj ve Sınırlar

• Artıları: Hızlı sonuç, motivasyon artışı, yaşam tarzı değişikliklerini günlük görmek
• Eksileri: Kalibrasyon farkları, TOTAL/HDL ölçümüyle sınırlı olması, laboratuvar doğruluğu yerine geçmemesi

Hedef Odaklı Takip: Non-HDL ve ApoB

• Non-HDL kolesterol tüm aterojenik parçacıkları kapsar; hedef < 130 mg/dL.
• ApoB tek başına risk göstergesidir; < 90 mg/dL (orta risk) veya < 80 mg/dL (yüksek risk) hedeflenir.

Doktor Görüşmesini Optimize Etmek

1. Son üç test sonucunu grafiğe dökün.
2. Yaşam tarzı kayıtlarınızı (besin günlüğü, adım sayısı) paylaşın.
3. İlaç yan etkilerini ve uyum sorunlarını not alın.

İpucu: Aynı laboratuvarı kullanmak, metodoloji farkını ortadan kaldırarak eğilimleri daha net gösterir.

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “HDL Kolesterol Yüksekliği: Nedir ve Neden Önemlidir?”

(Kaynaklar: European Society of Cardiology/EAS Dislipidemi Kılavuzu, 2023; American College of Cardiology Lipid Management Update, 2024).

Özet: Kolesterolü Anlamak ve Yönetmek İçin 5 Anahtar Nokta 

Kolesterol nedir, kolesterolü düşürmek için ne yapmalı ve iyi kolesterol (HDL) nasıl artırılır gibi sık sorulan soruların tüm yanıtlarını yukarıdaki bölümlerde ayrıntılı işledik. Aşağıdaki beş maddelik özet, LDL kolesterolü nasıl azaltılır ve total profili nasıl dengeleyebileceğinize dair pratik bir yol haritası sunar.

Denge Gerekli, Sıfır Değil

• Kolesterol, hücre zarları ve hormon sentezi için elzemdir; hedef, LDL’yi düşürmek ve HDL’yi desteklemektir.

Lipoprotein Profili Önemlidir

• Non-HDL kolesterol ve ApoB, “kötü” parçacık yükünü en doğru yansıtan parametrelerdir; düzenli test ettirin.

Yaşam Tarzı İlk Savunma Hattı

• Aerobik egzersiz + çözünür lif + doymamış yağlar = LDL’de %5-15 düşüş, HDL’de artış.

Farmakolojik Tedavi Kişiseldir

• Statin ± ezetimib, hedefe ulaşmak için yaygın kombinasyondur; ailevi hiperkolesterolemide PCSK9 inhibitörü düşünülür.

Süreklilik Başarıyı Belirler

• Aynı laboratuvarı kullanarak 6-12 aylık aralıklarla lipid panelinizi kontrol edin; sonuçları doktorunuzla grafik üzerinde değerlendirin.

(Kaynaklar: European Atherosclerosis Society Consensus Statement, 2024; American Heart Association Science Advisory, 2023).

Sık Sorulan Sorular: “Kolesterol Nedir?” ve Alt Tipleri Hakkında Merak Ettikleriniz 

Kolesterol nedir, “iyi kolesterol” HDL’yi nasıl artırırım, “kötü kolesterol” LDL ne zaman tehlikeli olur, total kolesterol nedir ve VLDL kolesterol nedir gibi uzun kuyruklu sorular kan testi sonuçlarını yorumlamada kritik rol oynar. Aşağıdaki mini rehber, pratik yanıtları sade ve hızlı okunur biçimde sunar.

Kolesterol nedir, vücutta ne işe yarar?

Hücre zarlarının yapısında, D vitamini ve steroid hormonlarının sentezinde gereken mumsu bir steroldür; karaciğer üretir, lipoproteinlerle taşınır (NIH Lipid Metabolism Review, 2024).

İyi kolesterol nedir (HDL)?

HDL, damar duvarındaki fazla kolesterolü karaciğere geri götürür; ≥ 60 mg/dL koruyucu eşiğin üzerindeyse kalp-damar riski azalır (AHA Science Advisory, 2023).

Kötü kolesterol nedir (LDL) ve kaç olmalı?

LDL, kolesterolü dokulara taşır; ≥ 160 mg/dL veya non-HDL ≥ 190 mg/dL ise ateroskleroz riski yükselir. Yaşam tarzı ve gerekirse statin tedavisiyle düşürülür.

Total kolesterol nedir, tek başına yeterli mi?

Total kolesterol; HDL, LDL, VLDL ve diğer fraksiyonların toplamıdır. Ancak non-HDL kolesterol ve ApoB, aterojenik parçacık yükünü daha doğru yansıtır.

VLDL kolesterol nedir, neden önemlidir?

VLDL trigliserit bakımından zengin lipoproteindir; yüksekliği (≥ 30 mg/dL) karaciğerden aşırı yağ çıkışını ve insülin direncini gösterebilir.

Diyetle kolesterolü ne kadar düşürebilirim?

Çözünür lif (5–10 g/gün), fitosterol (2 g/gün) ve doymamış yağ ağırlıklı Akdeniz diyeti toplam LDL’de %5-15 düşüş sağlayabilir.

Egzersiz HDL’yi gerçekten artırır mı?

Haftada 150 dk tempolu yürüyüş veya bisiklet, 12 haftada HDL’yi ortalama 3-5 mg/dL yükseltebilir.

Statin kullanıyorsam koenzim Q10 gerekli mi?

Statin kaynaklı kas ağrısı yaşayan bazı bireylerde koenzim Q10 takviyesi semptomu azaltabilir; lipid değerlerine doğrudan etkisi sınırlıdır (JACC Review, 2024).

Dahili Bağlantı Fırsatları

• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “HDL Kolesterol Yüksekliği: Nedir ve Neden Önemlidir?”
• Daha fazla bilgi için şu makalemizi ziyaret edin: “LDL Kolesterol Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü”