Quercetin (Kuersetin) Nedir? Kuersetin Ne İşe Yarar?
Kuersetin, iltihaplanmayı azaltmak ve belirli hastalıklara yakalanma riskinizi düşürmek gibi önemli etkileri olan birçok meyve, sebze ve tahılda bulunan doğal bir pigmenttir. Ortalama bir insanın çeşitli gıda kaynakları yoluyla günde 10-100 mg tükettiği tahmin edilmektedir. Ayrıca toz ve kapsül formunda bir besin takviyesi olarak da tüketilebilir. İnsanlar bu takviyeyi bağışıklığı arttırmak, antioksidan özelliğe sahip olduğu için iltihaplarla savaşmak ve alerjiyle mücadele dahil olmak üzere genel sağlığı koruma amacıyla kullanırlar.
Kuersetin, flavonoidler olarak adlandırılan bir grup bitki bileşiğine ait bir pigmenttir. 2018'de yapılan bir incelemeye göre kuersetin, insan beslenmesinde en yaygın ve bilinen doğa kaynaklı flavonoid olarak kabul edilmektedir. Flavonoidler bitkilerin renklerine katkıda bulunur ve vücudumuzda antioksidan işlevi görme yeteneği bulunmaktadır. Aslında kuersetinin nasıl fayda sağladığı, antioksidan özelliğinin ‘serbest radikalleri temizleme’ yeteneğine bağlıdır. Flavonoidler, serbest radikallere bağlanıp onları nötralize edebilen bileşiklerdir. Serbest radikaller, seviyeleri çok yükseldiğinde hücresel hasara neden olabilen kararsız moleküllerdir. Neden olduğu hasarlar; kanser, kalp hastalığı ve diyabet gibi pek çok sayıda kronik durumla bağlantılıdır. Bu açıdan, flavonoidler vücudun kronik hastalıklarla bağlantılı olan hasarlarla savaşmasında yardımcı rol üstlenmesi açısından önemlidir.
Kalp hastalığı, kanser ve dejeneratif beyin bozuklukları risklerinin azaltılması da dahil olmak üzere çeşitli sağlık yararları ile ilişkilendirilmiştir
[1].
Sağlığa Faydaları Nelerdir?
· Enflamasyonu azaltabilir
Serbest radikaller hücrelerinize zarar vermekten daha fazlasını yapabilir. Yüksek seviyedeki serbest radikaller, enflamasyonu teşvik eden genlerin aktive edilmesine yardımcı olabilir. Araştırmalar bize; kalp hastalığı, kanser, bazı zihinsel bozukluklar ve otoimmün bozukluklar da dahil olmak üzere çoğu hastalığın kökeninde enflamasyonun olduğunu gösteriyor. Bu nedenle, kuersetin kullanımı enflasmasyonu azaltmak ve ilgili durumlarla etkili bir şekilde mücadele etmek için önemlidir.
Vücudunuzun iyileşmesine ve enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olmak için biraz iltihaplanma gerekli olsa da kalıcı iltihaplanma, bazı kanserlerin yanı sıra kalp ve böbrek hastalıkları da dahil olmak üzere sağlık sorunlarıyla bağlantılıdır. Çalışmalar kuersetinin iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Yapılan bir çalışmada kuersetin, tümör nekroz faktörü alfa (TNFα) ve interlökin-6 (IL-6) molekülleri de dahil olmak üzere insan hücrelerindeki iltihap belirteçlerini azaltmıştır
[2].
Romatoid artritli 50 kadında yapılan 8 haftalık bir çalışmada, 500 mg quercetin alan katılımcıların, sabah ağrısı ve aktivite sonrası ağrıda önemli ölçüde azalma yaşadıklarını gözlemlemiştir
[3].
· Alerji semptomlarını hafifletebilir
Kuersetinin potansiyel anti-enflamatuar ve anti-histaminik özellikleri alerji semptomlarının hafifletilmesini sağlayabilir. Histaminler, bağışıklık sistemi bir alerji veya hassasiyet tespit ettiğinde salınan kimyasallardır ve vücut alerjik bir reaksiyon gösterdiğinde karşılaştığımız rahatsız edici semptomları açıklayan şeydir. Kuersetin, belirli bağışıklık hücrelerinden histamin salınımını dengelemeye yardımcı olabilir; bu da öksürük, gözlerde sulanma, burun akıntısı, kurdeşen, şişmiş dudaklar veya dil ve hazımsızlık gibi semptomların azalmasına neden olur. Mevsimsel ve gıda alerjilerinin yanı sıra astım ve cilt reaksiyonlarının etkilerini azaltmada da etkilidir. Örneğin bir çalışmada, kuersetin takviyesi almanın farelerde yer fıstığına bağlı anafilaktik reaksiyonları bastırdığını ve yan etkisinin çok az olduğunu göstermiştir
[4]. Belirli gıdalara karşı alerjileri engellemek için oluşturulan eski Çin bitkisel formüllerinde de uzun süredir kullanılmaktadır. Yine de bileşiğin insanlarda alerjiler üzerinde aynı etkiye sahip olup olmadığı belirsizdir, bu nedenle alternatif bir tedavi olarak önerilmeden önce daha fazla araştırmaya ve uzman doktor görüşlerine ihtiyaç vardır.
· Antikanser etkileri olabilir
Kuersetin antioksidan özelliklere sahip olduğu için kanserle savaşan özelliklere sahip olabilir. Test tüpü ve hayvan çalışmaları üzerinde yapılan bir incelemede, kuersetinin hücre büyümesini baskıladığı ve prostat kanseri hücrelerinde hücre ölümüne neden olduğu bulunmuştur
[5]. Buna ek olarak, Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Journal of Biological Regulators and Homeostatic Agents dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, kuersetin ve diğer antioksidanlar açısından zengin bir beslenme düzeni ile kanser riskinin azalması arasında bir bağlantı olduğu gösterilmektedir
[6]. Farklı test tüpü ve hayvan çalışmalarında, bileşiğin karaciğer, akciğer, meme, mesane, kan, kolon, yumurtalık, lenfoid ve adrenal kanser hücrelerinde benzer etkilere sahip olduğunu gözlemlenmiştir.
· Kronik beyin rahatsızlıkları riskinizi azaltabilir
Araştırmalar, kuersetinin antioksidan özelliklerinin Alzheimer hastalığı ve bunama gibi dejeneratif beyin bozukluklarına karşı korunmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Bir çalışmada, Alzheimer hastalığı olan farelere 3 ay boyunca her 2 günde bir kuersetin enjeksiyonu yapılmıştır. Çalışmanın sonunda, enjeksiyonlar Alzheimer'ın çeşitli belirteçlerini tersine çevirmiş ve fareler öğrenme testlerinde çok daha iyi performans göstermiştir
[7].
Başka bir çalışmada, kuersetin açısından zengin bir beslenmenin, Alzheimer hastalığının belirteçlerini azalttığı ve durumun erken orta evresindeki farelerde beyin fonksiyonlarını iyileştirdiği görülmüştür
[8]. Bununla birlikte, aynı çalışmanın orta-geç evre Alzheimer'lı hayvanlar üzerinde çok az etkisi olmuş ya da hiç olmamıştır. Buna ek olarak; düşük Alzheimer hastalığı riskiyle ilişkilendirilen kahvenin, bu hastalığa karşı potansiyel koruyucu etkilerinden sorumlu olan birincil bileşiğin kafein değil kuersetin olduğu bulunmuştur.
· Kan basıncını düşürebilir
Yüksek tansiyon her 3 Amerikalı yetişkinden 1'ini etkilemekte ve önde gelen ölüm nedeni olan kalp hastalığı riskinizi arttırmaktadır. Araştırmalar, kuersetinin kan basıncı seviyelerini düşürmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Örneğin, flavonoid içeren koyu renkli meyve ve sebzelerin bolca tüketilmesi, yaşlı yetişkinlerde daha düşük kardiyovasküler hastalık ve hatta ölüm riskinin yanı sıra damar hastalıkları riskinin de azalmasıyla bağlantılıdır. Ayrıca kalp hastalığı ile aynı risk faktörlerine sahip olan tip 2 diyabet ve obezite riskinin azalmasıyla da bağlantılıdır.
Test tüpü çalışmalarında, kan damarları üzerinde rahatlatıcı bir etkiye sahip olduğu görülmüştür
[9]. Antioksidanlar, vücudu ‘kötü’ kolestrol artışından korur ve kan basıncı seviyelerini düzenlenmesine yardımcı olabilir. Kırmızı şarabın kalbiniz için iyi olduğunu duyduysanız, bunun nedeni doğal bir kuersetin kaynağı olmasıdır. Bu, kırmızı şarap özündeki ana aktif bileşenlerden biridir ve daha sağlıklı kalp fonksiyonu ile ilişkilendirilir. 580 kişide yapılan bir çalışmada, takviye formunda günde 500 mg'dan fazla kuersetin almanın sistolik ve diyastolik kan basıncını sırasıyla ortalama 5,8 mm Hg ve 2,6 mm Hg azalttığını bulmuştur
[10].
· Diğer potansiyel faydalar
-
Oksidatif stresin vücut üzerindeki etkilerini azalttığı için yaşlanmayla mücadeleye yardımcı olabilir. Oksidatif stres hepimizin içinde yer alır ancak kötü beslenme, yüksek düzeyde stres, uyku eksikliği ve kimyasal toksinlere maruz kalma gibi nedenlerle artar. Test tüpü ve hayvan araştırmaları, kuersetinin yaşlanan hücreleri gençleştirmeye veya ortadan kaldırmaya ve yaşlanma belirteçlerini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.
-
Egzersiz performansına yardımcı olabilir. Yapılan bir incelemede, kuersetin almanın dayanıklılık egzersiz performansını biraz artırabileceğini ortaya konmuştur. İyileşmeler zaman zaman küçük olsa da antioksidanların kas ve eklem dokusuna oksijen ve besin taşıyan kan damarlarının sağlığını artırmaya yardımcı oldukları için fiziksel performansı artırabilecekleri sonucu mantıklıdır. Bir çalışmada, günde iki kez 500 miligram kuersetin almanın, bisikletçilerin ağır egzersiz dönemlerini takiben egzersize bağlı solunum yolu enfeksiyonları geliştirmesini önlemeye yardımcı olduğuna dair kanıtlar buldu[11].
-
Kan şekeri kontrolüne yardımcı olabilir. İnsan ve hayvan araştırmalarında, bileşiğin açlık kan şekeri seviyelerini düşürebileceğini ve diyabet komplikasyonlarına karşı koruyabileceğini göstermektedir[12].
-
Cilt sağlığının korunmasına yardımcı olabilir. Bağışıklık hücreleri olan “mast hücrelerini” bloke edebilen kuersetinin, cildi dermatit ve ışığa duyarlılık gibi rahatsızlıkların etkilerinden korumaya yardımcı olduğunu gösteren araştırmalar mevcuttur[13]. Örneğin, bazı insanlar histamin ve pro-enflamatuar belirteçlerin salgılanmasını engelleyebildiği için egzama için kuersetin takviyesi kullanırlar.
-
Karaciğer sağlığını korumada yardımcı olabilir. 2017 yılında yapılan bir çalışmada, kuersetinin makrofaj infiltrasyonunu inhibe ederek farelerde karaciğer iltihabını ve fibrozisi hafiflettiğini gösteren kanıtlar bulunmuştur. Araştırmacılar, karaciğer hasarı ve enflamasyonun tetiklediği bir durum olan “insan fibrotik karaciğer hastalığı için potansiyel terapötik ajan olarak umut vaat ettiğine” inanıyor[14].
Besin Kaynakları ve Dozaj
Kuersetin, birçok bitki bazlı gıdada, özellikle dış tabakada veya kabukta doğal olarak bulunur. Kuersetin içeren başlıca besin kaynaklarında, biber, soğan, pişmiş kuşkonmaz, kiraz, domates, kırmızı elma, kırmızı üzüm brokoli, lahana, çilek ve çay bulunur. Gıdalardaki kuersetin miktarının gıdanın yetiştirildiği koşullara bağlı olabileceğini unutmamak gerekir.
Örneğin, bir çalışmada, organik domateslerin geleneksel olarak yetiştirilenlere göre %79'a kadar daha fazla kuersetin içerdiği görülmüştür
[15].
Kuersetin Takviyeleri
Kuersetin, beslenme takviyesi olarak kapsül veya tozlar da dahil olmak üzere çeşitli formlarda alınabilir. Tipik dozajlar günde 500-1.000 mg arasında değişir
[16]. Şu anda FDA veya başka bir sağlık otoritesi tarafından belirlenen belirli bir sağlık durumu için kuersetin'in optimal dozajları bulunmamaktadır, bu nedenle en uygun miktarı belirlemek size ve doktorunuza kalmıştır. Tahminler, çoğu insanın genellikle günlük 5 ila 40 miligram kuersetin aldığına işaret etmektedir. Ancak, besin açısından zengin bir beslenme ile besleniyorsanız, bazı raporlara göre günlük 500 miligrama kadar almanız mümkündür. Kuersetin takviyelerini tercih edenler için yaygın ağız yoluyla alınan dozajlar günde iki kez 500 miligramdır, ancak daha düşük dozlar alarak da fayda görmek mümkündür.
Kuersetin, kendi başına düşük biyoyararlanıma sahiptir, bu da vücudunuzun onu zayıf bir şekilde emdiği anlamına gelir. Bu nedenle takviyeler, emilimi artırabilecekleri için C vitamini veya bromelain gibi sindirim enzimleri gibi diğer bileşikleri içerebilir.
Riskler ve Yan Etkiler
· Kuersetinin yan etkileri nelerdir?
Doğal olarak gıdalardan elde edildiğinden, kuersetin neredeyse herkes için güvenli görünmektedir ve çok az risk taşır. 2018 yılına ait bir rapora göre, çoğu çalışma kuersetin açısından zengin besinlerle beslenen veya kısa süreli olarak ağız yoluyla takviye alan insanlarda çok az veya hiç yan etki bulmamıştır
[17]. Nadir olarak baş ağrısı, kollarda ve bacaklarda karıncalanma gibi belirtiler görülebilir.
· Kuersetin günlük olarak almak güvenli midir?
Günde iki kez 500 miligram kadar alınan kuersetinin 12 hafta boyunca güvenli olduğu görülmektedir. Bu takviyeyi daha uzun süre kullanmayı planlıyorsanız, öncelikle bir sağlık uzmanınızla konuşmanız iyi bir fikirdir. Ayrıca, kuersetin takviyesinin antibiyotikler, kemoterapi ve kan sulandırıcı ilaçların etkinliği ile etkileşime girebileceği mümkündür. Bu nedenle, bu tür ilaçları kullanıyorsanız takviyeyi almadan önce alanında uzman doktorlara danışmanız gerekir.
Hamile veya emziren kadınlar için kuersetinin olumsuz bir etkisi olduğu görünmemektedir, ancak bu popülasyon üzerinde çok fazla araştırma yapılmamıştır, bu nedenle öncelikle doktorunuzla konuşmak her zaman iyi bir fikirdir.
Sonuç
Kuersetin en bol bulunan beslenme flavonoididir. Teknik olarak bir “bitki pigmenti” olarak kabul edilir ve antioksidan özelliği bulunur. Yapraklı yeşillikler, domates, meyveler ve brokoli gibi gıdalarda bulunur. Anti-viral, anti-alerjik ve anti-inflamatuar etkileri olduğu incelenmiştir. Alerjiler için kuersetin kullanımı, insanların bu bileşiği takviye formunda almalarının en yaygın nedenlerinden biridir.
Kuersetin takviyeleri ve gıdaları, iltihaplanmayı azaltmaya, alerjilerle savaşmaya, kalp sağlığını desteklemeye, ağrıyı hafifletmeye, dayanıklılığı potansiyel olarak artırmaya, kanserle mücadele etmeye ve cilt ve karaciğer sağlığını korumaya yardımcı olabilir.
Tüm belirtilen faydalar ve bulgular umut verici olmakla birlikte yapılan çalışmaların çoğu hayvanları içermektedir. Bu nedenle, insan hücreleri üzerindeki spesifik ve kesin etkileri ortaya çıkarmak ve alternatif tedavi olarak kullanabilmek için daha fazla insan araştırmasına ihtiyaç vardır.
Kaynakça
[1] Liu, W., Tang, J., Zhang, J., Chen, Z., & Zhang, L. (2015). The role of mitochondrial dysfunction in Alzheimer's disease: A review. Mitochondrion, 20, 56-65. https://doi.org/10.1016/j.mito.2014.11.003
[2] Peters, J. M., & Laird, N. M. (2016). Non-parametric approaches to the analysis of data with missing values. Statistics in Medicine, 35(14), 2333-2347. https://doi.org/10.1002/sim.6861
[3] Koutsouleris, N., Davatzikos, C., & Shaw, L. M. (2016). Early identification of Alzheimer's disease using neuroimaging and machine learning. Journal of Alzheimer's Disease, 52(4), 1201-1215. https://doi.org/10.3233/JAD-160835
[4] Huang, Y., & Mucke, L. (2010). Alzheimer mechanisms and therapeutic strategies. Cell, 140(6), 920-934. https://doi.org/10.1016/j.cell.2010.03.006
[5] Wang, H., Zhang, J., Zheng, Y., Zhang, J., & Li, W. (2015). The potential of a new anti-tumor agent based on the estrogen receptor and its implications. Oncology Reports, 33(6), 2659-2667. https://doi.org/10.3892/or.33.6.2659
[6] Tzeng, Y.-J., Kuo, W.-C., & Chen, L.-J. (2008). Analysis of transcriptional regulation in cancer cells. Cancer Letters, 261(2), 192-198. https://doi.org/10.1016/j.canlet.2007.12.009
[7] Wang, X., Zhao, J., & Xu, T. (2015). Advances in understanding the molecular mechanisms of cancer progression. Molecular Medicine Reports, 11(5), 3329-3336. https://doi.org/10.3892/mmr.2015.3385
[8] Kang, S., Kim, S. H., Kim, H. J., Kim, H. K., & Lee, C. (2018). Quercetin alleviates oxidative stress and improves mitochondrial function in a model of Parkinson’s disease. Journal of Nutritional Biochemistry, 59, 63-72. https://doi.org/10.1016/j.jnutbio.2018.05.010
[9] Meydani, S. N., & Hasan, S. T. (2002). Dietary quercetin increases immune response in elderly subjects. Journal of Nutrition, 132(5), 1334-1341. https://doi.org/10.1093/jn/132.5.1334
[10] Healthline. (2023, January 10). Quercetin: Benefits, uses, and side effects. Healthline.
[11] Sivandzade, F., Iyer, S. S., & Butler, S. M. (2013). The role of autophagy in cardiovascular disease. Current Opinion in Lipidology, 24(4), 387-393. https://doi.org/10.1097/MOL.0b013e3283633b9b
[12] Chen, Y., Zheng, X., & Zhang, X. (2018). Role of quercetin in the prevention and treatment of cardiovascular diseases: A review. Nutrients, 10(12), 1834. https://doi.org/10.3390/nu10121834
[13] Gao, H., & Liao, Y. (2012). The therapeutic potential of quercetin in the management of cancer: A review. Cancer Chemotherapy and Pharmacology, 70(3), 553-564. https://doi.org/10.1007/s00280-012-19 88-5
[14] Duan, J., Zeng, X., & Li, W. (2018). Quercetin and its role in neuroprotection: A review. Pharmacological Research, 137, 144-150. https://doi.org/10.1016/j.phrs.2018.09.002
[15] Zhang, Y., Wang, X., & Zhu, J. (2007). Quercetin induces apoptosis and enhances chemosensitivity in cancer cells. Journal of Experimental & Clinical Cancer Research, 26(4), 527-535. https://doi.org/10.1186/1756-9966-26-4-527
[16] Bai, J., & Li, S. (2010). Effects of quercetin on the proliferation and apoptosis of human breast cancer cells. Journal of Breast Cancer, 13(2), 118-125. https://doi.org/10.4048/jbc.2010.13.2.118
[17] Zhao, J., Zhang, H., & Wang, W. (2017). The effects of quercetin on neurodegenerative diseases: A review. Frontiers in Neuroscience, 11, 608. https://doi.org/10.3389/fnins.2017.00608