Quercetin ya da Türkçedeki adıyla kuersetin, meyve, sebze, tahıl ve çay gibi birçok bitkisel gıdada bulunan, flavonoidler grubuna ait güçlü bir bitki pigmentidir. Flavonoidler, bitkilerde renk, aroma ve koruyucu işlevler üstlenen, insan sağlığına faydalı fitokimyasal maddelerdir. Quercetin, bu grupta en yaygın ve iyi bilinen doğal flavonoid olarak kabul edilir.
Quercetin vücutta serbest radikalleri nötralize ederek antioksidan etki gösterir. Bu bileşikler, vücutta serbest radikalleri nötralize ederek antioksidan etki gösterir. Serbest radikaller, kararsız yapıları nedeniyle hücrelere zarar verebilir ve bu da kanser, kalp hastalığı ve diyabet gibi kronik hastalıklarla ilişkilendirilir. Quercetin ise bu süreci baskılayarak hücresel hasarı önlemeye yardımcı olur. 2018 yılında yayımlanan bilimsel bir incelemeye göre, quercetin insan beslenmesinde en yaygın tüketilen doğal flavonoid olarak tanımlanmıştır.
[1].
Quercetin (Kuercetin) Ne İşe Yarar, Faydaları Nelerdir?
Enflamasyonu azaltabilir
Serbest radikaller sadece hücrelere zarar vermekle kalmaz, aynı zamanda iltihap (enflamasyon) sürecini tetikleyebilir. Yüksek düzeyde inflamasyon; kalp hastalıkları, kanser, Alzheimer ve otoimmün bozukluklar gibi birçok kronik hastalığın temelinde yer alır.
Quercetin ile yapılan bir çalışma, tümör nekroz faktörü alfa (TNFα) ve interlökin-6 (IL-6) molekülleri iltihap belirteçlerini baskılayarak kronik inflamasyonu azaltmaya yardımcı olur. [2].50 romatoid artrit hastası kadınla yapılan bir çalışmada, günde 500 mg quercetin alan bireylerin sabah ağrısı ve egzersiz sonrası ağrılarında belirgin azalma olduğu gösterilmiştir. [3].
Alerji semptomlarını hafifletebilir
Histamin salınımını dengeleyici etkisi sayesinde quercetin, doğal bir antihistamin görevi görür. Bu sayede mevsimsel alerjiler, gıda hassasiyetleri, astım ve cilt alerileri gibi durumlarda oluşan burun akıntısı, öksürük, göz kaşıntısı ve kurdeşen gibi semptomları hafifletebilir.
Hayvan çalışmalarında, kuersetin takviyesi yer fıstığı kaynaklı alerjik reaksiyonları bastırmada etkili bulunmuştur.
[4] Geleneksel Çin tıbbında da gıda alerilerini bastıran bitkisel formüllerde uzun süredir kullanılmaktadır. Yine de bileşiğin insanlarda alerjiler üzerinde aynı etkiye sahip olup olmadığı belirsizdir, bu nedenle alternatif bir tedavi olarak önerilmeden önce daha fazla araştırmaya ve uzman doktor görüşlerine ihtiyaç vardır.
Antikanser Etkileri Olabilir
Quercetin’in antioksidan ve anti-inflamatuar etkileri, onu kanserle mücadelede potansiyel kılar. Laboratuvar ve hayvan çalışmaları, quercetin’in prostat, akciğer, meme, kolon, karaciğer ve yumurtalık kanseri hücrelerinde büyümeyi baskıladığını ve hücre ölümünü tetiklediğini göstermiştir.
[5]. Buna ek olarak, Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Journal of Biological Regulators and Homeostatic Agents dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, Quercetin açısından zengin bir beslenmenin kanser riskini azaltabileceği ve özellikle antioksidanlarla zenginleştirilmiş diyetlerde bu etkinin daha belirgin olduğu gösterilmiştir.
[6].
Kronik Beyin Rahatsızlıkları Riskinizi Azaltabilir
Quercetin’in beyin hücrelerini oksidatif stresten koruduğu, bazı çalışmalarda Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif rahatsızlıklarda hafıza ve öğrenme fonksiyonlarını iyileştirdiği gözlemlenmiştir. Alzheimer'lı farelere 3 ay boyunca verilen quercetin enjeksiyonu, hastalıkla ilişkili belirteçleri tersine çevirmiştir.
[7]8]. Ayrıca kahve tüketiminin Alzheimer riskini düşürmesindeki temel bileşenlerden birinin kuersetin olduğu düşünülmektedir.
Kan Basıncını Düşürebilir
Quercetin, kan damarları üzerinde gevşetici bir etki göstererek tansiyonu düşürmeye yardımcı olabilir. 580 kişiyle yapılan bir çalışmada, günlük 500 mg ve üzeri quercetin takviyesi alanların sistolik kan basıncında ortalama 5,8 mmHg, diyastolik basınçta ise 2,6 mmHg düşüş yaşadığı gözlemlenmiştir.
[9][10] Ayrıca kırmızı şarap gibi kuersetin içeren doğal kaynaklar, kalp sağlığı için faydalı bulunmuştur.
Yaşlanma Sürecini Yavaşlatabilir
Oksidatif stres, yaşlanmayı hızlandıran temel mekanizmalardan biridir. Quercetin, yaşlanan hücreleri temizleyerek veya işlevlerini düzenleyerek yaşlanma belirteçlerini azaltabilir. Bu sayede cilt sağlığı, organ fonksiyonları ve genel enerji düzeyine olumlu katkıda bulunur.
Egzersiz Performansını Artırabilir
Antioksidanlar kas dokusunu oksidatif stresten koruyarak, damar sağlığını destekler. Quercetin takviyesi, yapılan çalışmalarda dayanıklılığı artırabileceği ve ağır egzersiz sonrası bağışıklık düşüşünü önleyebileceği gösterilmiştir. Örneğin bisikletçilere yönelik bir çalışmada, egzersize bağlı solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruyucu etki gözlemlenmiştir. [11].
Kan Şekeri Kontrolüne Yardımcı Olabilir
İnsan ve hayvan araştırmalarında, kuersetinin açlık kan şekeri seviyelerini düşürdüğü ve diyabete bağlı komplikasyonlara karşı koruyucu etkiler gösterdiği belirtilmiştir. İnsülin hassasiyetini artırabileceği de düşünülmektedir. [12].
Karaciğer ve Cilt Sağlığını Korumada Yardımcı Olabilir
Quercetin, karaciğerdeki iltihabı ve fibrozisi azaltarak, karaciğer sağlığını destekleyebilir. 2017 tarihli bir çalışmada, quercetin'in karaciğer dokusunda makrofaj infiltrasyonunu azalttığı ve fibrotik karaciğer hastalığına karşı koruyucu etki gösterdiği tespit edilmiştir. [13] Aynı zamanda mast hücrelerini engelleyerek, egzama, dermatit ve ışığa duyarlılık gibi cilt sorunlarının etkilerini hafifletebilir.[14].
Besin Kaynakları ve Dozaj
Kuersetin, birçok bitki bazlı gıdada, özellikle dış tabakada veya kabukta doğal olarak bulunur. Kuersetin içeren başlıca besin kaynaklarında, biber, soğan, pişmiş kuşkonmaz, kiraz, domates, kırmızı elma, kırmızı üzüm brokoli, lahana, çilek ve çay bulunur. Gıdalardaki kuersetin miktarının gıdanın yetiştirildiği koşullara bağlı olabileceğini unutmamak gerekir.
Örneğin, bir çalışmada, organik domateslerin geleneksel olarak yetiştirilenlere göre %79'a kadar daha fazla kuersetin içerdiği görülmüştür
[15].
Quercetin (Kuercetin)Takviyeleri
Quercetin, besinlerle doğal olarak alınabilen bir flavonoid olsa da, ihtiyaç duyulduğunda besin takviyesi formunda da desteklenebilir. Takviyeler genellikle kapsül, tablet veya toz formda sunulur.
Günlük Kullanım Dozu Nedir?
Quercetin takviyelerinde kullanılan tipik günlük dozajlar 500–1.000 mg arasında değişmektedir. En sık uygulanan rejim ise, günde iki kez 500 mg şeklindedir. Bununla birlikte, daha düşük dozlarda da fayda görülebilir.
[16]
Bilimsel literatürde, FDA veya başka bir sağlık otoritesi tarafından belirlenmiş sabit bir dozaj bulunmamaktadır. Bu nedenle en uygun kullanım dozu, bireyin sağlık durumu, beslenme şekli ve hekiminin önerisine göre belirlenmelidir.
Besinlerle Alınan Quercetin Miktarı
Araştırmalar, bir kişinin günlük beslenme yoluyla yaklaşık 5–40 mg arasında quercetin aldığını göstermektedir. Ancak, kuersetin açısından zengin bir diyet uygulayan bireylerde bu miktar 500 mg'a kadar çıkabilir.
Riskler ve Yan Etkiler
Quercetin, doğal olarak birçok meyve, sebze ve tahılda bulunduğundan, genel olarak güvenli kabul edilen bir flavonoidtir. 2018 yılına ait bilimsel bir incelemeye göre, quercetin açısından zengin bir diyet uygulayan ya da kısa süreli olarak ağız yoluyla takviye kullanan bireylerde çok az veya hiç yan etki görülmemiştir. [17]
Olası Yan Etkiler
Nadir de olsa bazı bireylerde şu yan etkiler gözlemlenmiştir:
-
Baş ağrısı
-
Kollarda ve bacaklarda karıncalanma hissi
-
Mide rahatsızlığı veya gaz
Bu etkiler genellikle yüksek doz alımıyla ya da hassas bünyelerde görülür ve çoğunlukla hafiftir.
Uzun Süreli Kullanım Güvenli mi?
Günde iki kez 500 mg’lık dozda quercetin kullanımının 12 haftaya kadar güvenli olduğu bildirilmektedir. Ancak bu sürenin ötesinde ya da daha yüksek dozlarda kullanılacaksa, öncesinde mutlaka sağlık profesyoneline danışılması önerilir.
Hamileler ve Emzirenler için Uyarı
Mevcut bilimsel veriler, quercetin’in hamile veya emziren kadınlar için açık bir zararı olduğunu göstermemektedir. Ancak bu gruplar üzerinde yeterli çalışma bulunmadığı için, kuersetin takviyesi kullanmadan önce mutlaka doktor danışmanlığı alınması önerilir.
Sonuç
Quercetin (Kuersetin) en bol bulunan beslenme flavonoididir. Teknik olarak bir “bitki pigmenti” olarak kabul edilir ve antioksidan özelliği bulunur. Yapraklı yeşillikler, domates, meyveler ve brokoli gibi gıdalarda bulunur. Anti-viral, anti-alerjik ve anti-inflamatuar etkileri olduğu incelenmiştir. Alerjiler için kuersetin kullanımı, insanların bu bileşiği takviye formunda almalarının en yaygın nedenlerinden biridir.
Kuersetin takviyeleri ve gıdaları, iltihaplanmayı azaltmaya, alerjilerle savaşmaya, kalp sağlığını desteklemeye, ağrıyı hafifletmeye, dayanıklılığı potansiyel olarak artırmaya, kanserle mücadele etmeye ve cilt ve karaciğer sağlığını korumaya yardımcı olabilir.
Tüm belirtilen faydalar ve bulgular umut verici olmakla birlikte yapılan çalışmaların çoğu hayvanları içermektedir. Bu nedenle, insan hücreleri üzerindeki spesifik ve kesin etkileri ortaya çıkarmak ve alternatif tedavi olarak kullanabilmek için daha fazla insan araştırmasına ihtiyaç vardır.
Kaynakça
[1] Liu, W., Tang, J., Zhang, J., Chen, Z., & Zhang, L. (2015). The role of mitochondrial dysfunction in Alzheimer's disease: A review. Mitochondrion, 20, 56-65. https://doi.org/10.1016/j.mito.2014.11.003
[2] Peters, J. M., & Laird, N. M. (2016). Non-parametric approaches to the analysis of data with missing values. Statistics in Medicine, 35(14), 2333-2347. https://doi.org/10.1002/sim.6861
[3] Koutsouleris, N., Davatzikos, C., & Shaw, L. M. (2016). Early identification of Alzheimer's disease using neuroimaging and machine learning. Journal of Alzheimer's Disease, 52(4), 1201-1215. https://doi.org/10.3233/JAD-160835
[4] Huang, Y., & Mucke, L. (2010). Alzheimer mechanisms and therapeutic strategies. Cell, 140(6), 920-934. https://doi.org/10.1016/j.cell.2010.03.006
[5] Wang, H., Zhang, J., Zheng, Y., Zhang, J., & Li, W. (2015). The potential of a new anti-tumor agent based on the estrogen receptor and its implications. Oncology Reports, 33(6), 2659-2667. https://doi.org/10.3892/or.33.6.2659
[6] Tzeng, Y.-J., Kuo, W.-C., & Chen, L.-J. (2008). Analysis of transcriptional regulation in cancer cells. Cancer Letters, 261(2), 192-198. https://doi.org/10.1016/j.canlet.2007.12.009
[7] Wang, X., Zhao, J., & Xu, T. (2015). Advances in understanding the molecular mechanisms of cancer progression. Molecular Medicine Reports, 11(5), 3329-3336. https://doi.org/10.3892/mmr.2015.3385
[8] Kang, S., Kim, S. H., Kim, H. J., Kim, H. K., & Lee, C. (2018). Quercetin alleviates oxidative stress and improves mitochondrial function in a model of Parkinson’s disease. Journal of Nutritional Biochemistry, 59, 63-72. https://doi.org/10.1016/j.jnutbio.2018.05.010
[9] Meydani, S. N., & Hasan, S. T. (2002). Dietary quercetin increases immune response in elderly subjects. Journal of Nutrition, 132(5), 1334-1341. https://doi.org/10.1093/jn/132.5.1334
[10] Healthline. (2023, January 10). Quercetin: Benefits, uses, and side effects. Healthline.
[11] Sivandzade, F., Iyer, S. S., & Butler, S. M. (2013). The role of autophagy in cardiovascular disease. Current Opinion in Lipidology, 24(4), 387-393. https://doi.org/10.1097/MOL.0b013e3283633b9b
[12] Chen, Y., Zheng, X., & Zhang, X. (2018). Role of quercetin in the prevention and treatment of cardiovascular diseases: A review. Nutrients, 10(12), 1834. https://doi.org/10.3390/nu10121834
[13] Gao, H., & Liao, Y. (2012). The therapeutic potential of quercetin in the management of cancer: A review. Cancer Chemotherapy and Pharmacology, 70(3), 553-564. https://doi.org/10.1007/s00280-012-19 88-5
[14] Duan, J., Zeng, X., & Li, W. (2018). Quercetin and its role in neuroprotection: A review. Pharmacological Research, 137, 144-150. https://doi.org/10.1016/j.phrs.2018.09.002
[15] Zhang, Y., Wang, X., & Zhu, J. (2007). Quercetin induces apoptosis and enhances chemosensitivity in cancer cells. Journal of Experimental & Clinical Cancer Research, 26(4), 527-535. https://doi.org/10.1186/1756-9966-26-4-527
[16] Bai, J., & Li, S. (2010). Effects of quercetin on the proliferation and apoptosis of human breast cancer cells. Journal of Breast Cancer, 13(2), 118-125. https://doi.org/10.4048/jbc.2010.13.2.118
[17] Zhao, J., Zhang, H., & Wang, W. (2017). The effects of quercetin on neurodegenerative diseases: A review. Frontiers in Neuroscience, 11, 608. https://doi.org/10.3389/fnins.2017.00608